By 
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
της Κωνσταντίνας Δ. Καρακώστα
Επίκ. Καθηγήτριας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας
Οι μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, οι ραγδαίες μεταβολές στην πληθυσμιακή και κοινωνική της σύσταση, η διεθνής αβεβαιότητα εξαιτίας των πολεμικών συρράξεων στην ευρύτερη Ανατολή και η αγωνία για τις πολιτικές -κυβερνητικές εξελίξεις στις ΗΠΑ τροφοδοτούν ολοένα και περισσότερο τον δημόσιο διάλογο αναφορικά με το ζήτημα της έλλειψης ηγετών.
Οι ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου αλλά και η έλλειψη σοβαρής αντιπολίτευσης στη χώρα προκαλούν επιπλέον ερωτηματικά για την ανάγκη συμμετοχής στα πολιτικά δρώμενα, όταν αυτά στερούνται ικανών ηγετικών μορφών σε μια εποχή καθημερινών παγκόσμιων ανακατατάξεων. Ποια είναι, όμως, τα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να συγκεντρώνει ένας ηγέτης;
Η αλήθεια είναι ότι η «ηγεσία» έχει απασχολήσει τη φιλοσοφική σκέψη εδώ και πολλούς αιώνες, αναζητώντας να εντοπίσει το ιδανικό πρότυπο διακυβέρνησης και άσκησης της εξουσίας.
Αδιαμφισβήτητα τα πιο γνωστά έργα που έχουν διασωθεί από την αρχαιότητα και παραμένουν πάντοτε διαχρονικά είναι του Θουκυδίδη ο «Επιτάφιος του Περικλή» και «Ο ηγεμόνας» του Μακιαβέλλι.
Ο «Επιτάφιος» είναι ο λόγος που εκφώνησε ο Περικλής για τους νεκρούς του πρώτου χρόνου του Πελοποννησιακού Πολέμου, ένας ύμνος στο μεγαλείο της αθηναϊκής δημοκρατίας.
Ο «Ηγεμόνας» είναι ένα δοκίμιο αφιερωμένο στον τρόπο συμπεριφοράς και δράσης που οφείλει να ακολουθεί κάθε ηγέτης.
Εκείνο που διαφοροποιεί τον Επιτάφιο από τους άλλους επιτάφιους λόγους είναι ότι αντί να αφιερώσει τη μεγαλύτερή του έκταση στο λαμπρό αθηναϊκό παρελθόν, εντούτοις το προσπερνά με μια σύντομη μόνο φράση για να αναφερθεί αναλυτικά στο αθηναϊκό πολίτευμα και στους λόγους που οδήγησαν στο μεγαλείο της πόλης. Είναι ένας ύμνος στα επιτεύγματα της αθηναϊκής πολιτείας την εποχή του Περικλή, όπου ο Θουκυδίδης καταφέρνει να αναδείξει ολοκληρωμένη την αρετή του ηγέτη και στα λόγια και στα έργα. Σκιαγραφώντας την προσωπικότητα του Περικλή φωτίζονται όλες οι πτυχές της πολιτικής του φιλοσοφίας και έτσι δημιουργείται το πορτραίτο του εμπνευσμένου ηγέτη και της πολιτικής που εκείνος αντιπροσώπευε.
Το έργο του Φλωρεντινού Νικολό Μακιαβέλλι «Ο ηγεμόνας» γράφτηκε σε μια πολιτικά και διπλωματικά ταραγμένη περίοδο και είναι αφιερωμένο στον Λορέντσο Β΄ των Μεδίκων. Η πολιτική συμπεριφορά είναι για τον συγγραφέα ένα τμήμα της συνολικότερης ανθρώπινης συμπεριφοράς, γι’ αυτό και στις σελίδες του έργου του ο Μακιαβέλλι αναφέρεται αναλυτικά στον τρόπο δράσης του ηγεμόνα και στα χαρακτηριστικά στοιχεία επαίνου και δυσφήμισής του. Παρόλο που το δοκίμιο είναι σύντομο, εντούτοις προσπαθεί να αποτελέσει ένα εγχειρίδιο για όλους τους μελλοντικούς ηγέτες μέσα από μια σειρά αποφθεγμάτων. Κύριο στοιχείο του μακιαβελισμού είναι η υποχρέωση του ηγεμόνα να ξεχωρίζει τη δική του προσωπική ηθική από την ηθική που απαιτείται για να διατηρηθεί ένα κράτος ισχυρό.|
Η ικανότητα λήψης στρατηγικών αποφάσεων και η δυνατότητα ανταπόκρισης στις αυξημένες απαιτήσεις της Πολιτικής δεν είναι ένα θεωρητικό σχήμα που εξαντλείται αποκλειστικά και απόλυτα στη μελέτη θεωρητικών μοντέλων. Τα εργαλεία, όσο βοηθητικά και να είναι, δεν μπορούν από μόνα τους να δώσουν έτοιμες λύσεις. Εκείνο το οποίο διακρίνει το πολιτικό πρόσωπο και το αναδεικνύει σε ηγέτη είναι η προσωπικότητά του. Η ηγετική φυσιογνωμία είναι ένα ευρύ πλέγμα συμπεριφοράς, δράσης, στόχων, προσαρμοστικότητας και αποτελεσματικότητας. Ηγέτης δεν είναι ο καλός μαθητής που αρίστευε στη χρονιά του. Ηγέτης είναι η προσωπικότητα που σε πείθει με το εκτόπισμά της ότι μπορείς να στηριχθείς σε αυτόν για να σε οδηγήσει χωρίς εξάρσεις πανικού στην επιτυχία.
