By 
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Δημήτρη Καμπουράκη
Ξεκινώ κάπως ανορθόδοξα για να έρθω μετά στα δικά μας. Το Αμερικανικό Κογκρέσο, με απόφαση που ψήφισαν και Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι, έδωσε προθεσμία ενός μόνο χρόνου στο tiktok, είτε να κατεβάσει ρολά στις Ηνωμένες Πολιτείες, είτε να πουληθεί σε Αμερικανό ή εταιρεία αμερικανικών συμφερόντων. Λίγοι από τα εκατομμύρια που χρησιμοποιούν την πλατφόρμα ξέρουν ότι το tiktok είναι μια αμιγώς κινέζικη εταιρεία που έχει κυριολεκτικά σαρώσει τον παγκοσμιοποιημένο μας κόσμο, αφού την χρησιμοποιούν δισεκατομμύρια άνθρωποι.
Η Αμερικανική ηγεσία κατέληξε ότι τα στοιχεία και τα προσωπικά δεδομένα εκατοντάδων εκατομμυρίων Αμερικανών περνούν απευθείας στα χέρια των Κινέζων κι αυτό είναι ανεπίτρεπτο, όμως το ζήτημα είναι πολύ ευρύτερο πολιτικά, κοινωνικά και πολιτισμικά.
Οι θεωρητικοί της αριστεράς (δεν είναι πια πολύ της μόδας στην Ελλάδα και παγκοσμίως, αλλά μερικά σωστά τα επεσήμαιναν), μιλούσαν πάντα για τον πολιτιστικό ιμπεριαλισμό, τον οποίο μάλιστα συχνά θεωρούσαν εξίσου επικίνδυνο με τον οικονομικό ή τον στρατιωτικό.
Και αυτήν την φορά, οι Αμερικανοί λειτούργησαν ως κανονικοί Μαρξιστές.
Πέραν του εμπορικού και οικονομικού μεγέθους που αντικειμενικά αντιπροσωπεύει το tiktok με τους -εκατοντάδες εκατομμύρια- Αμερικανούς χρήστες, πέραν των εσόδων που μπορεί να αποφέρει η εκμετάλλευση των προσωπικών τους στοιχείων στην χώρα που ελέγχει την πλατφόρμα, δεν είναι διόλου κολακευτικό για την παγκόσμια υπερδύναμη να βλέπει την καθημερινότητα των πολιτών της να καταναλώνεται σ’ ένα ιντερνετικό δίκτυο που είναι στα χέρια των Κινέζων.
Είναι δε εξόχως επικίνδυνο να βλέπουν τα ήθη της αμερικανικής κοινωνίας να επηρεάζονται καθοριστικά από την Άπω Ανατολή, δίχως δικό τους αντίπαλο δέος. Μια τέτοια πολιτιστική ηγεμονία δεν προοιωνίζει τίποτα το θετικό για το μέλλον του αμερικανικού έθνους.
Εμείς εδώ στην μικρή Ελλάδα βεβαίως, δεν έχουμε τέτοια προβλήματα. Με καθυστέρηση πενταετιών ή δεκαετιών ακολουθούμε τα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά και πολιτικά χούγια των μεγάλων και ανεπτυγμένων, δίχως να κατατρυχόμαστε από στρατηγικούς προβληματισμούς αυτού του είδους.
Απλώς καβαλάμε πάντα το τελευταίο βαγόνι του τρένου, αδιαφορώντας αν είναι κινέζικο ή αμερικάνικο. Εμείς θέλουμε να κάνουμε την δουλειά μας και αντί να ανακαλύπτουμε κάθε φορά την πυρίτιδα, κάνουμε απλώς μια ωραία μεταχρονολογημένη αντιγραφή όσων γίνονταν πριν χρόνια στον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο.
Έτσι, είδαμε με έκπληξη στις εκλογές του 2023 το tiktok να μπαίνει ξάφνου στην ζωή μας με φούρια, να αλλάζει ριζικά το ύφος του εκλογικού αγώνα και να διαφοροποιεί καίρια την συμπεριφορά κομμάτων, αρχηγών και απλών πολιτικών στελεχών. Κυρίως όμως, να αλλάζει καθοριστικά τα κριτήρια με τα οποία κρίνουν οι ψηφοφόροι, πρωτίστως οι νέοι.
Έτσι κι αλλιώς, από την φύση του το tiktok είναι πλατφόρμα ψυχαγωγίας, διασκέδασης και επίδειξης. Τα νεότερα παιδιά θεωρούν ήδη το facebook εντελώς πεπαλαιωμένο, αν και ήταν το facebook που πρώτο έκανε πράξη την διασύνδεση όλων των ανθρώπων του πλανήτη.
Η πιτσιρικαρία θεωρεί επίσης παρωχημένο το παλιότερο twitter και νυν Χ, καθώς ακόμα και τα μικρότατα ενημερωτικά και πληροφοριακά του κείμενα είναι πια εκτός παιδιάς.
Η εποχή μας ζητά σύντομη και άνευ νοήματος εντυπωσιακή εικόνα (ατομική και συλλογική) που θα περάσει από τα μάτια του χρήστη αστραπιαία και δίχως τον παραμικρό κόπο για την κατανόηση της.
Στην πραγματικότητα, το tiktok δεν υπηρετεί τόσο την εικόνα, όσο την γρήγορη εναλλαγή της εικόνας ώστε αυτή να καταναλωθεί σε όλο και μεγαλύτερες ποσότητες.
Αν το καλοσκεφτούμε, το tiktok και η πολιτική ως λειτουργία, είναι δυο αντίθετα πράγματα, όπως η μέρα με την νύχτα.
Το tiktok υπηρετεί την ελαφρότητα, την αμεριμνησία, την λιγότερη δυνατή σκέψη και κούραση, τον πρόσκαιρο εντυπωσιασμό, την ανούσια σπατάλη του χρόνου μας.
Ο κόσμος μας, μέσα από τον φακό του tiktok είναι διασπασμένος σε εκατομμύρια μικρές στιγμές απ’ όλο τον πλανήτη, δίχως καμιά ουσιώδη ενότητα ή σκοπό. Στην αντίπερα όχθη, η πολιτική (θεωρητικά) υπηρετεί τις ακριβώς αντίθετες αξίες. Την βαθιά μελέτη των προβλημάτων, την επίλυση τους σε βάθος χρόνου, την σοβαρότητα, την ιστορική επίγνωση, την εμβάθυνση σε στοιχεία και αριθμούς, την προτίμηση της ουσίας έναντι του εντυπωσιασμού.
Οι πολιτικοί (όπως και οι επιστήμονες) κάνουν μακρές ομιλίες και δύσκολες αναλύσεις, το tiktok εξαντλεί όσα έχει να πει για κάθε θέμα του μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα. Είναι η φύση των δύο αυτών κόσμων.
Όταν σμίγουν δυο αντίθετοι κόσμοι
Και τι συμβαίνει όταν αυτοί οι δυο αντιθετικοί κόσμοι σμίγουν, για τις ανάγκες μιας εκλογικής στρατηγικής ή εκστρατείας; Η πολιτική από μόνη της στρέφεται σε μέσα που την φέρνουν σε επαφή με μεγάλες μάζες ψηφοφόρων, θέλει να μεταδώσει το μήνυμα της. Το μήνυμα της όμως είναι (ή πρέπει να είναι) πολύπλοκο και σύνθετο, καθότι τα προβλήματα που προσπαθεί να λύσει είναι σύνθετα και δύσκολα.
Το tiktok από την άλλη υφίσταται μόνο ως πλατφόρμα υπεραπλούστευσης, διασκέδασης και ελαφρότητας. Με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά του αλιεύει τα εκατομμύρια των πελατών του. Το tiktok δίχως την πολιτική μπορεί να υπάρξει, η πολιτική δεν μπορεί πια να υπάρξει δίχως το tiktok. Η κινέζικη εφεύρεση, μέχρι ίσως να αντικατασταθεί με κάτι άλλο, έχει γίνει η κυρίαρχη επικοινωνιακή πλατφόρμα ειδικά στις δυναμικές ηλικίες.
Το επόμενο σκαλοπάτι είναι μοιραίο και ειδικά στην Ελλάδα εντελώς αναπόφευκτο. Το tiktok σταδιακά απορροφά την πολιτική, την μετατρέπει σε ομοίωση του. Την φέρνει και την εγκαθιστά στο γήπεδο του χαβαλέ, της διασκέδασης, της ελαφρότητας, του εντυπωσιασμού δίχως ιδεολογικές και πολιτικές εκφάνσεις.
Έχει ξαναγίνει και παλιότερα με άλλα μέσα. Κάποτε η πολιτική εξαντλούνταν στις ομιλίες στην Βουλή και στην ψήφιση νόμων, μετά προσαρμόστηκε στις ανάγκες μιας πιο μαζικής προβολής μέσω των εφημερίδων και των περιοδικών.
Στην συνέχεια, για δεκαετίες ξαναπροσαρμόστηκε στα ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά δεδομένα, φέρνοντας την βασιλεία της μίας έξυπνης ατάκας που κάνει πάταγο και μένει στο μυαλό των ψηφοφόρων. Τώρα, τον 21ο αιώνα, η πολτική μεταβλήθηκε σε πρόσκαιρη και αβαθή εικόνα, σ’ ένα σκετς.
Στην σχεδόν καθημερινή πια «επαφή» των πολιτικών αρχηγών μας με τους πολίτες μέσω tiktok, ο μεν Μητσοτάκης κρατά στοιχειωδώς τα προσχήματα, ο Ανδρουλάκης δεν το ‘χει -ακόμα κι όταν το αποτολμά-, ενώ ο Κασσελάκης το… τερματίζει.
Ο πρωθυπουργός παρουσιάζει με τίτλους κάποιες βασικές κυβερνητικές δραστηριότητες, αλλά με πολλά στοιχεία ηθοποιίας από τον ίδιο και με πολλά ένθετα θεματάκια που υπηρετούν μόνο το θέαμα. Από τον Πίνατ που μένει εκτός συνεδριάσεων, μέχρι τα μαλλιά του που είναι αχτένιστα κι από τις θήκες που μπαίνουν τα κινητά των υπουργών στα υπουργικά συμβούλια μέχρι τα χαρούμενα ξεφωνητά κάποιων Τούρκων τουριστών που βρέθηκαν στον δρόμο του.
Ο Ανδρουλάκης, είτε παρουσιάζει κάποιες παμπάλαιες φάτσες που κρατάνε πλαστικά σημαιάκια του ΠΑΣΟΚ, είτε κάνει μια απέλπιδα προσπάθεια να φανεί οικείος μπαίνοντας στην κουζίνα μιας κρητικιάς οπαδού του και να δείξει τους χοχλιούς μέσα στο τσουκάλι της.
Φυσικά, ο μεγάλος πρωταθλητής είναι ο Στέφανος Κασσελάκης, που εμφανίζεται σε όλα ανεξαιρέτως τα βιντεάκια σαν (χαρούμενος ή οργισμένος) ινφλουένσερ, προσφέροντας μπόλικη εικόνα για κατανάλωση. Πότε κάνοντας γενέθλια του σκύλου του, πότε περιστοιχισμένος από δυο σκυλιά, πότε πάνω σ’ ένα κότερο να παριστάνει τον ανεμοδαρμένο Οδυσσέα του Αιγαίου που θαλασσοδέρνεται, έχει μετατρέψει την ψυχαγωγική πλευρά του tiktok σε βασικό μέσο της πολιτικής του παρουσίας.
Είναι κι αυτοί οι υπότιτλοι που πέφτουν πάνω στα βίντεο και… συμπληρώνουν το θέαμα.
Ψήγματα ή ανυπαρξία πολιτικής, μηδενικές ιδεολογικές αναφορές αλλά μπόλικη εικόνα μελετημένη και εκ των προτέρων κατασκευασμένη, αποτελούν πια το σύμπαν του tiktok στην πολιτική μας ζωή.
Λίγη γνώση, πολύς εντυπωσιασμός. Και είμαστε ακόμα στην αρχή…
