By 
Κατανάλωση τροφίμων υψηλής επεξεργασίας, διατροφή πολύ φτωχή σε φρούτα, πολύ πλούσια σε αλάτι…οι κακές διατροφικές συνήθειες έχουν ένα κρυφό υγειονομικό κόστος που ξεπερνά τα 8.000 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) που ζητά «επείγουσα δράση» για την αναμόρφωση των παγκόσμιων αγροδιατροφικών συστημάτων.
Αυτά τα 8.100 δισεκατομμύρια δολάρια συνδέονται με την απώλεια παραγωγικότητας που οφείλεται στις ασθένειες που προκαλούνται από την διατροφή (διαβήτης, καρκίνος, καρδιαγγειακές νόσοι…), σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του οργανισμού.
Το αόρατο αυτό κόστος προστίθεται στο ήδη γνωστό και εντοπισμένο κόστος των ιατρικών δαπανών και οδηγεί στον διπλασιασμό του πραγματικού υγειονομικού κόστους της διατροφής μας.
Οι επιπτώσεις στην υγεία αντιπροσωπεύουν σε παγκόσμιο επίπεδο το 70% του συνολικού κρυφού κόστους της παραγωγής τροφίμων, που προστίθεται στο περιβαλλοντικό, το κοινωνικό κλπ κόστος.
Την ευθύνη για το ήμισυ αυτού του υγειονομικού κόστους έχει η φτωχή σε πλήρη (ακατέργαστα) δημητριακά διατροφή, η κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων προϊόντων, φαινόμενο γενικευμένο (με την εξαίρεση ορισμένων χωρών της Αφρικής και ίσως της Ινδίας), διατροφή φτωχή σε φρούτα (το φαινόμενο αφορά ολόκληρο τον κόσμο) και η πλούσια σε αλάτι διατροφή.
Ακολουθεί η διατροφή πλούσια σε προϊόντα επεξεργασμένου κρέατος (λουκάνικα, αλλαντικά κλπ), σε κόκκινο κρέας και φτωχή σε λαχανικά…
Ανάλογα με την χώρα, το κρυμμένο υγειονομικό κόστος αντιπροσωπεύει μέχρι και το 10% του ΑΕΠ, κυρίως σε ό,τι αφορά ορισμένες αναδυόμενες χώρες, σύμφωνα με την έκθεση, που καλύπτει 153 χώρες και το 99% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Ο υπολογισμός αυτός αντιπροσωπεύει το μίνιμουμ διότι δεν περιλαμβάνει τα φαινόμενα του υποσιτισμού που αντιπροσωπεύουν επίσης κόστος, σύμφωνα με τον FAO.
Και τι μπορεί να γίνει; Ο FAO επισημαίνει «την ανάγκη πιο φιλόδοξων δεσμεύσεων των χωρών» και αναθέτει ρόλους κατά μήκος της αλυσίδας που ξεκινά από τον παραγωγό και φθάνει μέχρι τον καταναλωτή.
Ο FAO προειδοποιεί για τον κίνδυνο το βάρος αυτών των αλλαγών να πέσει κυρίως στους ώμους των αγροτών που βρίσκονται «στην γραμμή του μετώπου».
«Οι όλο και πιο παγκοσμιοποιημένες εφοδιαστικές αλυσίδες και η ανισορροπία των δυνάμεων ρίχνει συχνά το φορτίο της αλλαγής στις ευάλωτες πλευρές, όπως οι παραγωγοί, που βρίσκονται αντιμέτωποι με αυξημένα κόστη που συνδέονται με το ρυθμιστικό πλαίσιο και με την άσκηση πιέσεων για την μείωση των τιμών», επισημαίνεται στην έκθεση.
Το υγειονομικό κόστος « που αναλαμβάνει η κοινότητα είναι αόρατο και άρα κανείς δεν δίνει προσοχή και κατά συνέπεια κανείς δεν θέλει πραγματικά να διευθετήσει το πρόβλημα», λέει ο David Laborde, διευθυντής του τμήματος Αγροδιατροφικής Οικονομίας του FAO.
«Πρέπει να βγούμε από την παγίδα στην οποία ο καταναλωτής δεν θέλει να πληρώσει, ο μεταπράτης δεν θέλει να πληρώσει, το κράτος λέει “δεν έχω χρήματα” και η τάση είναι να μεταφερθούν τα κόστη στον αγρότη», με άμεση συνέπεια διαδηλώσεις σαν αυτές που ζήσαμε στην Ευρώπη τον περασμένο χειμώνα και, εν τέλει, αδράνεια.
Οι αγροτικοί παραγωγοί πρέπει να έχουν πρόσβαση στις τεχνολογίες, να πληρώνονται για τις οικοσυστημικές τους υπηρεσίες και οι πιστοποιήσεις (βιολογικό προϊόν, fair trade) αποτελούν εργαλείο για καλύτερο εισόδημα, σύμφωνα με την έκθεση. «Η αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα και οι επενδυτές έχουν να παίξουν σημαντικό ρόλο». Επίσης, οι καταναλωτές αποτελούν «το τελευταίο κομμάτι του παζλ», όταν επιλέγουν υγιεινά, αειφόρου παραγωγής τρόφιμα».
«Οικονομικά κίνητρα, καμπάνιες ενημέρωσης, ρυθμιστικό πλαίσιο μπορούν να υποστηρίξουν την αλλαγή, κυρίως τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά», όταν «σε πολλές χώρες, πληθυσμοί φέρουν το διπλό φορτίο του υποσιτισμού/πάχους ή ασθένειας».
Για παράδειγμα, η φορολόγηση των ποτών που περιέχουν ζάχαρη ή η επιδότηση των φρούτων και των λαχανικών δίνουν «θετικά αποτελέσματα», σύμφωνα με την έκθεση.
«Η διεθνής κοινότητα μπορεί πάντα να ελπίζει ότι η καινοτομία επιλύει τα προβλήματα των αγροδιατροφικών συστημάτων, αλλά η καινοτομία μόνη της δεν θα τα κατευθύνει πιθανότατα προς την βιωσιμότητα: η διαχείρισή τους πρέπει να αλλάξει χάρη στην πολιτική βούληση», καταλήγει στην έκθεσή του ο FAO.
