By 
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Ανδρέα Μαζαράκη
Σε μια εξαιρετική ανάλυσή με τίτλο «Μας συμφέρει η αποχώρηση των Αμερικανών από την Ευρώπη;», ο Κωνσταντίνος Γιαννακός καταλήγει σε δυσοίωνα σενάρια, με αφορμή την πολυδιάστατη κόπωση των ΗΠΑ (πολιτική, οικονομική, στρατηγική) και την αυξανόμενη τάση προς ένα παλαιού τύπου απομονωτισμό. Εμείς, θα προχωρήσουμε το ερώτημα για το εάν μας συμφέρει η αυτονόμηση της Ευρώπης έναντι των ΗΠΑ και τι θα σήμαινε κάτι τέτοιο για τη Δύση;
Αφού διαπιστώνει «ανησυχητικές ενδείξεις για το μέλλον των ευρωαμερικανικών σχέσεων» κάνει μια ιστορική γεωπολιτική ανάλυση της ασφάλειας της μεταπολεμικής ΕΣΣΔ, παραλείπει την επέκταση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ που αναμφίβολα αποτέλεσαν γεωπολιτικές και γεωοικονομικές αλλαγές και καταλήγει σε μια σειρά κρίσιμων επισημάνσεων για μετά τη λήξη του πολέμου ή κατά την διάρκεια μιας ολικής κατάρρευσης της Ουκρανίας:
• Πρώτον, «μπορεί οι κυβερνήσεις όμορων κρατών (Πολωνία, Ουγγαρία και Ρουμανία) να επέμβουν στρατιωτικά για να αποσπάσουν ουκρανικά εδάφη που θεωρούν ότι “κλάπηκαν” από αυτούς το 1945». Κάτι για το οποίο ο Πούτιν δεν θα είχε σοβαρές αντιρρήσεις.
• Δεύτερον, η Πολωνία «είναι πιθανό να προσπαθήσει να σχηματίσει συμμαχία π.χ, με Ρουμανία, Σλοβακία, Βαλτικές Χώρες και ίσως Ουγγαρία, η οποία θα δρα ανταγωνιστικά απέναντι και στη Γερμανία και στη Ρωσία»… «μία τέτοια συμμαχία θα ικανοποιεί τόσο τις ΗΠΑ όσο και τη Βρετανία»… έναντι της Ρωσίας και της Γερμανίας.
• Τρίτον, «οι χώρες της δυτικής Ευρώπης είναι πολύ διασπασμένες εσωτερικά και ανίσχυρες οικονομικά για να έχουν τη δυνατότητα να επέμβουν και να επιβάλλουν τη θέλησή τους. Μάλλον θα συνταχθούν με τη Γερμανία, αφήνοντας σε γεωπολιτικό κενό τη Γαλλία, ιδίως μετά την πρόσφατη έξωσή της από την Αφρική. Οι σκανδιναβικές χώρες θα συσπειρωθούν σε μία σύγχρονη “Ένωση του Κάλμαρ”, ακολουθώντας τη μοναχική και ιδιότυπη πορεία που είχαν πριν ενταχθούν στην ΕΕ, η οποία θα μετατραπεί σε κακέκτυπο της Κοινωνίας των Εθνών». Αυτό το σκεπτικό δεν στέκει είτε γιατί υπάρχει δυσανεξία προς το Βερολίνο, είτε γιατί η Γαλλία, παρά τον φανφαρονισμό της, μοιάζει πιο συνεννοήσιμη.
Σε προηγούμενα κείμενά μας είχαμε παράλληλες επισημάνσεις, συνοδεύοντάς τες με την ανησυχία πως τα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα των ΗΠΑ προσλαμβάνουν εκθετικές διαστάσεις, ενώ συγκλίνουν σε μια αποσυνθετική συναστρία, με κορύφωση το πρόβλημα του Τέξας και ζητήματα συνταγματικότητας. Η αμηχανία του βαθέως αμερικανικού συστήματος, σε συνδυασμό με την λυσσαλέα υπαρξιακή αγωνία της «μεγαλύτερης αποικίας» του, τη Βρετανία, μπορεί να οδηγήσουν σε επικίνδυνες ατραπούς την παγκόσμια ασφάλεια και να σύρουν την Ευρώπη δια του ΝΑΤΟ στην άβυσσο…
Σε κάθε περίπτωση η Ευρώπη και ιδιαίτερα η Γερμανία χρωστάνε στις ΗΠΑ και προφανώς οι μεταπολεμικές δεκαετίες της ευρωπαϊκής ανάπτυξης οφείλονται μεταξύ άλλων και στην αμυντική κάλυψη από τα αμερικανικά στρατεύματα και τα πυρηνικά όπλα. Αυτή η περίοδος όμως τελείωσε οριστικά και η Ευρώπη οφείλει να χειραφετηθεί αμυντικά.
Η ευρωπαϊκή αμυντική -και όχι μόνο- εξάρτηση από τις ΗΠΑ, είχε και εξακολουθεί να έχει ως θεμέλιο την πάλαι ποτέ σοβιετική απειλή. Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και την soft απόκρουση της άλωσης του πλούτου της Ρωσίας από τις δυτικές πολυεθνικές, το δυτικό αντιρωσικό δόγμα συγκροτήθηκε γύρω από τη μεταμοντέρνα θεωρία της «Μεγάλης Σκακιέρας» του θεωρητικού της «στρατηγικής της έντασης» Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι που έβλεπε το στοίχημα της ηγεμονίας να παίζεται στην Ευρασία. Είναι αυτός ο ιέραξ που έλεγε ότι η Ρωσία χωρίς την Ουκρανία είναι μια χώρα, ενώ με την Ουκρανία είναι αυτοκρατορία…
Δεν χρειάζεται να υπενθυμίσουμε στους αναγνώστες μας πώς πολιορκήθηκε η Ρωσία μέχρι την 22.2.2022 από τη Δύση. Το ερώτημα σήμερα δεν είναι πόση Ουκρανία χρειάζεται ακόμη η Ρωσία για να αισθανθεί ασφαλής, αλλά αν μια νικήτρια Ρωσία θα χρειαστεί να παρέμβει στην Εσθονία, της οποίας το 25% του πληθυσμού είναι Ρώσοι;
Όμως, το κεντρικό ερώτημα είναι γιατί μια νικήτρια Ρωσία θα πρέπει να επιτεθεί στη νατοϊκή Ευρώπη; Η απάντηση των κυνικών του λεγόμενου αγγλοσαξονικού συστήματος είναι «γιατί θα μπορεί». Αυτό βέβαια είναι μια αυθαίρετη απάντηση, ειδικά μετά την αντίσταση που βρήκε η Ρωσία στην Ουκρανία (και παλαιότερα στο Αφγανιστάν). Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι μπορεί -στο μη πυρηνικό επίπεδο- να φτάσει στο Παρίσι…
Ο πολύς Economist έθεσε πρόσφατα το ερώτημα αν η Ευρώπη μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό της για να απαντήσει πως θα χρειαστεί να υποκαταστήσει την αμερικάνικη στρατιωτική βοήθεια, την πυρηνική ομπρέλα και την αμερικάνικη ηγεσία.
Γράφει: «Η ιδέα της ευρωπαϊκής “στρατηγικής αυτονομίας”, που κάποτε προωθήθηκε μόνο από τη Γαλλία, υιοθετήθηκε από άλλες χώρες. Οι αμυντικές δαπάνες, οι οποίες άρχισαν να αυξάνονται μετά την πρώτη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014, έχουν πλέον αυξηθεί δραματικά. Εκείνο το έτος μόνο τρεις σύμμαχοι του ΝΑΤΟ πέτυχαν τον στόχο να δαπανήσουν το 2% του ΑΕΠ για την άμυνα, το οποίο ορίστηκε ως το ελάχιστο στη σύνοδο κορυφής του Βίλνιους του περασμένου έτους. Φέτος τουλάχιστον 18 κράτη, το 62% των ευρωπαίων συμμάχων, θα το καλύψουν. Οι συνολικές αμυντικές δαπάνες της Ευρώπης θα ανέλθουν σε περίπου 380 δισεκατομμύρια δολάρια – περίπου όσο και της Ρωσίας (με ισοτιμία αγοραστικής δύναμης)».
Ο Economist εκτιμά ότι χρειάζονται 50% περισσότερες αμυντικές δαπάνες από ότι σήμερα, αυξάνοντας το σύνολο στο 3% του ΑΕΠ. Και επισημαίνει ότι «οι υποστηρικτές της ευρωπαϊκής αυτάρκειας θεωρούν ότι η οικοδόμηση ενός ευρωπαϊκού πυλώνα εντός του ΝΑΤΟ εξυπηρετεί έναν τριπλό σκοπό. Ενισχύει το ΝΑΤΟ όσο παραμένει η Αμερική, δείχνει ότι η Ευρώπη έχει δεσμευτεί να μοιραστεί το βάρος της συλλογικής άμυνας και, εάν χρειαστεί, θέτει τις βάσεις σε περίπτωση μελλοντικής ρήξης»… Καταλήγει πως «στη χειρότερη περίπτωση πλήρους εξόδου της Αμερικής από το ΝΑΤΟ, θα χρειαζόταν μια “ακατάστατη” λύση».
Με το Δημοκρατικό κόμμα και τον Μπάιντεν, η Αμερική εξάγει τα εσωτερικά της προβλήματα. Με τους Ρεπουμπλικάνους, μάλλον θα προσπαθήσει να τα λύσει εντός. Οι Δημοκρατικοί βλέπουν τη Γερμανία ως ανάχωμα και ενίοτε της εκχωρούν τον ρόλο του αντικαταστάτη, κάτι που εξοργίζει τους Βρετανούς που διέπραξαν την ανοησία να βγουν από την ΕΕ. Οι Ρεπουμπλικάνοι δεν συμπαθούν κανένα, παρά μόνο τον εαυτό τους. Ο Τραμπ αρχίζει σε πολλούς Ευρωπαίους να φαίνεται ως ευκαιρία χειραφέτησης, αν όχι αυτονόμησης της Ευρώπης έναντι των ΗΠΑ.
Ο καγκελάριος Σολτς, ανεξάρτητα από τον ακραίο φιλοαμερικανισμό της Μπέρμποκ, από τη μια επιδιώκει τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας και εξυπηρετεί τους Αμερικάνους φτιάχνοντας βάση τεθωρακισμένων στη Λιθουανία και δεν αντιδρά στο ρεκόρ γερμανικών επενδύσεων στις ΗΠΑ το 2023 με 15,7 δισ. δολαρίων σε πράσινα αμερικανικά έργα (από 8,2 δισ. δολάρια το 2022). Από την άλλη, έβαλε βέτο στην ανάληψη της γενικής γραμματείας του ΝΑΤΟ από την φον ντερ Λάιεν ως ακατάλληλη, καθώς είναι υπερβολικά επικριτική με τον Πούτιν και αυτό θα μπορούσε «να αποδειχθεί μειονέκτημα μακροπρόθεσμα».
Επιπλέον διεμήνυσε πως θα παραχωρήσει πυραύλους Taurus στην Ουκρανία, με τους οποίους το Κίεβο θα μπορούσε να πλήξει στόχους εντός της ρωσικής επικράτειας και απέρριψε σε έντονο ύφος την ιδέα Μακρόν για αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία, τόσο ευρωπαϊκών, όσο και στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Οι κινήσεις αυτές επιβεβαιώνουν ότι η Γερμανία εξακολουθεί να γνωρίζει πως το μέλλον της εξαρτάται εν πολλοίς από τη Ρωσία, είτε έτσι είτε αλλιώς.
Βέβαια, κανείς δεν θέλει τη γερμανική Ευρώπη και η πολυδιάστατη κρίση που περνάει τώρα η Γερμανία κάνει πολλούς Ευρωπαίους να ελπίζουν ότι θα της ψαλιδίσει τα φτερά. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το ευρωπαϊκό πρότζεκτ έχει εισέλθει σε βαθιά υπαρξιακή μετάλλαξη με πολλές αβεβαιότητες και προοπτικές που κυμαίνονται από την πολιτική ενοποίηση έως την διάσπαση ή ακόμη και την τριχοτόμησή του. Παρ΄ όλα αυτά το καινούργιο γεννιέται μέσα στις κρίσεις, και Ευρώπη μοιάζει να έχει τώρα την ευκαιρία της χειραφέτησής της.
