By 
Δημοσιεύθηκε στην έντυπη Today Press
του Δημήτρη Γιαννακόπουλου
Ο Αντώνης, ο Σωτήρης, ο Νικήτας, η Μαριέττα, ο Άκης, ο Βασίλης, ο Μάνος, ο Κώστας και αρκετοί ακόμη νέοι και μεγαλύτεροι, αλλά κυρίως νέοι. Ξεφυλλίζοντας κανείς τα άλμπουμ της Νέας Δημοκρατίας σταματά σε ορισμένες φωτογραφίες όπου οι μνήμες συναντούν το παρόν υπό τον κοινό παρονομαστή του Ευάγγελου Αβέρωφ (1910-1990).
Τον άνθρωπο που από το 1940, όταν διορίστηκε για μικρό χρονικό διάστημα νομάρχης Κέρκυρας, έως τον θάνατο του σε ηλικία 80 ετών, το 1990, συνέβαλε κυριολεκτικά στη διαμόρφωση της ελληνικής ιστορίας κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ου αιώνα. Ο Αντώνης Σαμαράς, ο Σωτήρης Χατζηγάκης, ο Νικήτας Κακλαμάνης, η Μαριέττα Γιαννάκου, ο Άκης Γεροντόπουλος, ο Βασίλης Μιχαλολιάκος, ο Μάνος Μανωλάκος κι ο Κώστας Τασούλας πηγαινοέρχονταν καθημερινά στο γραφείο του, στην οδό Δημοκρίτου, στο Pincy της Πανεπιστημίου και στο Brazilian της Βουκουρεστίου όπου έπινε τον καφέ του και «συνωμοτούσε» αδιάληπτα!
Σχεδίαζε τα πάντα στο φως και όταν το απαιτούσαν οι περιστάσεις, τα έθετε σε εφαρμογή στο ημίφως όπως το ’70-’71 όταν έγραφε μπροσούρες στα μπιστρό εναντίον του καθεστώτος κι ο Κακλαμάνης ανελάμβανε με άλλους φοιτητές της ΕΡΕ να τις διακινήσουν στα αμφιθέατρα.
Ως ο μόνος πολιτικός με συνεχή θητεία στα κορυφαία υπουργεία των Εξωτερικών (1956 -1963) και της Άμυνας (1974-1981) αλλά και στο υπουργείο Εφοδιασμού στις αρχές του ’50 όταν ως ο υπουργός που χειρίστηκε αψεγάδιαστα την Αμερικάνικη βοήθεια του «σχεδίου Μάρσαλ», παρότι νέος βουλευτής, ο Αβέρωφ γνώριζε απόλυτα την ανθρωπογεωγραφία και τη διοικητική μηχανή ενώ υπήρξε εν ζωή μυθιστορηματική μορφή στα Βαλκάνια.
Γόνος οικογένειας εμπόρων, πολιτικών και ευεργετών, με νομικές και οικονομικές σπουδές στην Αθήνα και τη Λοζάνη, ακολούθησε αντίστροφη πορεία στη διάρκεια της Κατοχής από τους μετέπειτα συναδέλφους του οι οποίοι διέφυγαν στο Καϊρό ασκώντας πολιτική εκ του μακρόθεν. Το ‘41 εντάχθηκε σε ομάδες δολιοφθορέων, το ‘42 πολεμούσε τους δωσίλογους του βλάχου Διαμαντή, το ‘43 φυλακίστηκε σε Ιταλικό στρατόπεδο, απέδρασε λίγο αργότερα και έως την απελευθέρωση το ΄44 μάχονταν ανελλιπώς. Ομοίως στη διάρκεια της 7ετίας επέλεξε να μείνει στην Αθήνα, να οργανώνει αντι-πραξικοπήματα, να παρεμβαίνει στην ΕΑΤ – ΕΣΑ, στην Ασφάλεια και στην ΚΥΠ προκειμένου να υπερασπιστεί αντικαθεστωτικούς και να … μετρά φίλους και εχθρούς.
Οι πρωταίτιοι
Ήταν εκείνος που δέσμευσε τον δοτό πρόεδρο Φαίδωνα Γκιζίκη για την ασφαλή επάνοδο του Καραμανλή τη νύχτα της 24ης Ιουλίου 1974 και μπήκε μπροστά στην πόρτα του σκάφους όταν προσγειώθηκε στο Ελληνικό. Ταυτισμένος πλήρως με τον ιδρυτή της ΝΔ, ανέλαβε από τις πρώτες μέρες το υπουργείο Άμυνας και προέβη στις εξής ενέργειες: α) αποστράτευσε τον αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων Γρ. Μπονάνο, τον αρχηγό Στρατού Α. Γαλατσάνο και τον «σκιώδη πρόεδρο» Δ. Ιωαννίδη, β) μετακίνησε – αναίμακτα- τα στρατεύματα και τα άρματα εκτός Αττικής ενώ γ) με την πρώτη κατάλληλη ευκαιρία, αφού είχε αποτρέψει 2-3 απόπειρες δολοφονίας εναντίον του Καραμανλή, συνέλαβε και εκτόπισε (Οκτώβριος 1974) στην Τζιά τους Παπαδόπουλο, Παττακό ,Μακαρέζο, Λαδά και Ρουφογάλη της ΚΥΠ. Μετά δε τις Χριστουγεννιάτικες γιορτές συνέλαβε και τον Ιωαννίδη ο οποίος περιφέρονταν δηλώνοντας ότι δεν τολμά να τον αγγίξει κανείς.
Μένος
Το μένος του εναντίον των Χουντικών ήταν μνημειώδες. Πέραν του ότι τον είχαν συλλάβει και καταδικάσει σε 5ετή φυλάκιση τον Αύγουστο του 1967, προσπάθησε πολλές φορές το 1971 και το 1972, σε συνεννόηση με δυτικοευρωπαίους διπλωμάτες, να τους πείσει να αποχωρήσουν ομαλά (σς καταλογογραφημένη επιστολογραφία) ένεκα και της τότε γεωπολιτικής αστάθειας στην περιοχή.
Κάποιες στιγμές αισθάνθηκε προδομένος «και εκ των έσω» έλεγε. Γι΄ αυτό προέβη σε βαθιές εκκαθαρίσεις στο στράτευμα και εντεταλμένων των πραξικοπηματιών και αξιωματικών των «Ευζωνικών ταγμάτων Κατοχής». Τα χαρακτηριζόμενα από τον ίδιο ως «σταγονίδια της Χούντας» εξαλείφθηκαν στο μεγαλύτερο μέρος τους μέχρι το τέλος της θητείας του. Μεταξύ αυτών οι εναπομείναντες στρατιωτικοί υπασπιστές του κατοχικού πρωθυπουργού Ιωάννη Ράλλη, πατέρα του υπουργού και μετέπειτα προέδρου της ΝΔ και πρωθυπουργού Γεωργίου Ράλλη.
Φωτιά και τσεκούρι
Το βιβλίο του «Φωτιά και τσεκούρι» εκδόθηκε αρχικώς στα Γαλλικά το 1973 κι ακολούθως στα Ελληνικά το 1974. Ήταν η βίβλος της Αβερωφικής νεολαίας και ο συγγραφέας παρουσίαζε στοιχεία της εξελικτικής πορείας του ΚΚΕ, των στελεχών του και συνοπτικώς των όσων συνέβησαν – κατά την κρίση του – στον Εμφύλιο πόλεμο.
Η φράση αποδόθηκε από την «κοχλάζουσα αριστερά», τους «Τροτσκιστές» τους «Μαοϊκούς» και τους «ακμάζοντες σοσιαλιστικούς κύκλους» στον ίδιο τον Αβέρωφ ως προσταγή προς τους οπαδούς του να ξεκάνουν όσους κουμουνιστές φανερώνονταν έπειτα από τη νομιμοποίηση του ’74. Κάτι σαν την Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο δηλαδή που άφηνε «όλα τα λουλούδια να ανθήσουν» για να μπορεί να τα κόβει ευκολότερα.
Αυτή ήταν η αφετηρία «των ιδεολογικών μαχών που χάθηκαν προτού δοθούν» όπως έλεγαν στη ΝΔ.
Το «φωτιά και τσεκούρι» ήταν η επικρατέστερη πολεμική κραυγή του Δημοκρατικού Στρατού το 1946 απέναντι στο «Ελευθερία ή Θάνατος» του Εθνικού Στρατού στις εκατέρωθεν αδελφοκτόνες συγκρούσεις τους στη Νάουσα, την Κόνιτσα κτλ.
Ο συγγραφέας το παραθέτει στο βιβλίο του (σελ 210) ωστόσο δεν γνώριζε, διότι ήλθαν πολύ αργότερα στην επιφάνεια οι επιστολές του Κολοκοτρώνη στον Πλαπούτα, πως ο «Γέρος του Μοριά» το 1822 ζητούσε από τον έμπιστο στρατηγό του να τιμωρήσει στην Πελοπόννησο με «φωτιά και τζεκούρι τους Τουρκοπροσκυνημένους», όσους δεν συμμετείχαν στον απελευθερωτικό αγώνα.
Παρασκήνια
Υπό αυτές τις συνθήκες αναπτύσσονταν το «θερμοκήπιο» του από τα τέλη της δεκαετίας του 1970. Αμιγώς Καραμανλικό και σταθερά προσανατολισμένο στη μετριοπαθή δεξιά με τις λαϊκές ρίζες και το υψηλό επιστημονικό επίπεδο. Οι «Καππαδόκες» του στη Βουλή ήταν οι νεαροί βουλευτές Σωτήρης Χατζηγάκης – συγγενής του από την πλευρά της μητέρας του – που εξελέγη πρώτη φορά το 1974 και ο Αντώνης Σαμαράς από το 1977. Στην κλειστή ομάδα συμμετείχαν ο Νικήτας Κακλαμάνης, εν εξελίξει τότε συνδικαλιστής και φέρελπις ακαδημαϊκός, ο Βασίλης Μιχαλολιάκος τον οποίο έκανε πρόεδρο στην ΟΝΝΕΔ το 1982 με κύριο επιτελικό τον φαρμακοποιό Μάνο Μανωλάκο, η Μαριέττα Γιαννάκου και ο Κώστας Τασούλας. Ανέλαβαν έντονη δράση σε εσωκομματικό και αντιπολιτευτικό επίπεδο την τετραετία 1980-1984 κατά τη διεκδίκηση της αρχηγίας της ΝΔ και κατ΄ επέκταση της πρωθυπουργίας από τον Αβέρωφ έπειτα από τη μετακίνηση Καραμανλή στην Προεδρία της Δημοκρατίας.
Ψηφοφορίες
Στην ψηφοφορία της 8ης Μαϊου 1980 ο Γ. Ράλλης συγκέντρωσε 88 βουλευτές έναντι 84 του Αβέρωφ και 3 λευκών ψηφοδελτίων. Έχασε μεν την ευκαιρία της πρωθυπουργίας έστω και για 1,5 χρόνο, όμως …παρακάτω κέρδισε την προεδρία της Νέας Δημοκρατίας. Οι σχέσεις των δύο υποψηφίων παρέμειναν κακές έως εχθρικές και οι συνεργάτες του, εντός κι εκτός Βουλής, καλλιεργούσαν προεκλογικά αρνητικό κλίμα προωθώντας στα «νούμερα» των θεατρικών επιθεωρήσεων το «Δεν θέλω ουου» και τη λεκτική δυσκολία του Ράλλη με το γράμμα «Ρ».
Ο καιρός πέρασε, η ΝΔ κάθισε στα έδρανα της αντιπολίτευσης στις 18 Οκτωβρίου 1981 κι ο Αβέρωφ στην κορυφή της δεξιάς πτέρυγας της Βουλής έχοντας κερδίσει την ψήφο 67 βουλευτών του έναντι 32 που είχε λάβει ο δεύτερος υποψήφιος Κωστής Στεφανόπουλος και 16 ο Ιωάννης Μπούτος.
Οι Ευρωεκλογές του 1984 το οικόπεδο
Οι τόνοι ανέβηκαν αυτόματα το σύνθημα της «Απαλλαγής» από την «Αλλαγή» κυριαρχούσε σε κάθε γωνιά της επικράτειας, οι γαλάζιοι νεολαίοι ξεκίνησαν «ανένδοτο εναντίον των πρασινοφρουρών» ρίχνοντας στην πρώτη γραμμή τους «Ρέιντζερς» και Κένταυρους» της ΟΝΝΕΔ. Σύσσωμος ο μηχανισμός βρίσκονταν επί 3 έτη σε περιοδείες τις οποίες ο Αβέρωφ χρηματοδότησε πουλώντας μέρος της προσωπικής του περιουσίας. Επιπλέον τέθηκε επικεφαλής του ευρωψηφοδελτίου. Στη δεύτερη θέση έβαλε τον Ιωάννη Μπούτο και σε εκλόγιμες η Μαριέττα Γιαννάκου και ο Άκης Γεροντόπουλος. Επίσης εξελέγησαν προσωπικότητες ευρείας αποδοχής όπως ο δικαστής του διεθνούς δικαστηρίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων Δημ. Ευρυγένης και ο διπλωμάτης Ι. Τζούνης. Η μεγάλη πόλωση οδήγησε σε συρρίκνωση της διαφοράς. Το ΠΑΣΟΚ ως πρώτο κόμμα έλαβε 41,6% και η ΝΔ 38,05%.
Υποχώρηση ΠΑΣΟΚ
Σε σύγκριση με τις βουλευτικές εκλογές του 1981 η υποχώρηση του ΠΑΣΟΚ ήταν γενικευμένη (με μοναδικές εξαιρέσεις τη Φλώρινα, τη Σάμο και το Ρέθυμνο) και, το κυριότερο, έντονα διαβαθμισμένη ανάλογα με τον βαθμό αστικότητας. Στις αγροτικές περιοχές υπήρξε σχετικά περιορισμένη (43,8%% από 48,4% στις βουλευτικές του 1981) και τροφοδότησε κυρίως το ΚΚΕ και το ΚΚΕ εσ., ενώ η επιρροή της Ν.Δ. παρέμεινε εντυπωσιακά στάσιμη (39,6%). Αντίθετα, στις αστικές περιοχές- και με ιδιαίτερη ένταση στην περιφέρεια της πρωτεύουσας και τη Θεσσαλονίκη- το ΠΑΣΟΚ υποχώρησε κατά περίπου 8 ποσοστιαίες μονάδες και το ποσοστό του κατευθύνθηκε προς τη Ν.Δ. (αυτά ήταν άλλωστε και τα μόνα ουσιαστικά της κέρδη).
Παραίτηση
Η παραίτηση του ήταν αναμενόμενη κι ούτως ή άλλως ο οργανισμός του επιβαρύνονταν ολοένα και περισσότερο. Η πρόταση στον Αντ.Σαμαρά να υποβάλλει υποψηφιότητα συνάντησε αντιρρήσεις λόγω της ηλικίας (33 ετών) και της απειρίας του. Τον Σεπτέμβριο του 1984 παραδίδει τη σκυτάλη στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και γίνεται επίτιμος πρόεδρος της ΝΔ. Σήμερα, 35 χρόνια μετά τον θάνατο του, ο Νικήτας Κακλαμάνης έχει εκλεγεί Πρόεδρος της Βουλής, ο Κώστας Τασούλας αναμένει την τέταρτη ψηφοφορία για να διαδεχθεί την Κ. Σακκελαροπούλου στην προεδρία της Δημοκρατίας και ο Αντώνης Σαμαράς δηλώνει παρών. H ομάδα παραμένει ανθεκτική με τις αντιθέσεις, τις διαφωνίες αλλά και το πολύ ισχυρό σημείο αναφοράς του, τον ευπατρίδη Αβέρωφ, με το πλούσιο ιστορικό και λογοτεχνικό έργο, τις δωρεές και τον εξέχοντα πολιτικό λόγο.
