By 
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
Τον ερχόμενο Μάιο, μία από τις σημαντικότερες μονές της Κωνσταντινούπολης η «Μονή της Χώρας» θα μετατραπεί και επίσημα σε τζαμί. Η απόφαση είχε ληφθεί από τον ίδιο τον Ερντογάν το 2020, όταν και μετέτρεψε την Αγία Σοφία από μουσείο σε τέμενος για όλους τους μουσουλμάνους. Τότε ο Τούρκος πρόεδρος είχε αναφερθεί στη «Μονή της Χώρας», η οποία απέχει από την Αγία Σοφία μόλις 10 χιλιόμετρα και η οποία έχει της σημαντικότερες τοιχογραφίες στην Τουρκία και είχε τονίσει πως και αυτή θα μετατραπεί σε τζαμί αφού πρώτα γίνουν οι απαραίτητες εργασίες.
Οι εργασίες έχουν προχωρήσει σημαντικά με τα ΜΜΕ της Τουρκίας να αναφέρουν ότι η λειτουργία της Μονής σε τζαμί θα γίνει στις 23 Φεβρουαρίου. Ωστόσο, από Γενική Διεύθυνση Βακουφίων της Τουρκίας, ανακοινώθηκε ότι ο βυζαντινός ναός της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη προγραμματίζεται να λειτουργήσει ως τζαμί τον Μάιο. Το τουρκικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu, επικαλούμενο την επίσημη ανακοίνωση, μετέδωσε ότι τα έργα αποκατάστασης στη Μονή της Χώρας βρίσκονται σε φάση ολοκλήρωσης και δρομολογήθηκαν οι εργασίες για να αποδοθεί στην θρησκευτική λατρεία εντός του Μαΐου.
Η Μονή βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του ιστορικού κέντρου της Κωνσταντινούπολης και σε μικρή απόσταση από τη βυζαντινή πύλη της Αδριανούπολης. Σύμφωνα με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, το όνομά της οφείλει στον προσδιορισμό των ψηφιδωτών του Χριστού ως «Χώρας των Ζώντων» και της Παναγίας ως «Χώρας του Αχωρήτου» στο εσωτερικό της.
Από το παλαιό μοναστηριακό συγκρότημα σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό του. Ως προς την αφιέρωσή του, δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα αν ανήκε στο Χριστό, στην Παναγία ή και στους δύο.
Ο χρόνος ίδρυσης της Μονής δεν είναι γνωστός με ακρίβεια. Τοποθετείται είτε επί βασιλείας Ιουστινιανού (527-565), είτε στα χρόνια του Ηρακλείου (610-641). Το βέβαιο είναι πως στον 12ο αιώνα κτίζεται μεγαλοπρεπής ναός, ενώ στις αρχές του 14ου αιώνα δέχεται ριζική ανακαίνιση. Την ημέρα της άλωσης του 1453, η μονή υπήρξε μεταξύ των πρώτων εκκλησιαστικών μνημείων που δέχθηκαν τη λεηλασία. Αργότερα, στα τέλη του 15ου με αρχές του 16ου αι., η Χώρα μετατράπηκε σε τζαμί με το όνομα Kariye.
Οι αρχές στην Τουρκία αναζητούν τρόπους ώστε να μπορούν να έχουν πρόσβαση στο τζαμί και οι μη μουσουλμάνοι τουρίστες και ίσως επιλέξουν -όπως και στην περίπτωση της Αγίας Σοφίας- να επιτρέπουν την είσοδο με εισιτήριο με πρόσβαση στον νάρθηκα και τον γυναικωνίτη.
Και αυτό γιατί η Μονή κάθε χρόνο δεχόταν δεκάδες χιλιάδες τουρίστες από όλο τον κόσμο οι οποίοι την επισκέπτονταν προκειμένου να δουν από κοντά τα ψηφιδωτά της που θεωρούνται από τα καλύτερα σωζόμενα δείγματα της βυζαντινής τέχνης στην Τουρκία.
Γιατί η Τουρκία βάζει στο «μάτι» τους ναούς της Αγίας Σοφίας
Ο Ερντογάν μπορεί να εμφανίστηκε «μεγαλόψυχος», όταν επέτρεψε την επαναλειτουργία της Παναγίας Σουμελά στην Τραπεζούντα το 2012, όμως την ίδια περίοδο το υπουργείο Πολιτισμού έθεσε υπό την «προστασία» του, τον ναό της Αγίας Σοφίας. Το 2013, με τις «ευλογίες» της κυβέρνησης η εκκλησία μετατράπηκε μερικώς, για λίγο, σε τζαμί. Η τοπική ένωση αρχιτεκτόνων της Τραπεζούντας κατέθεσε μήνυση κατά του σχεδίου μετατροπής ενώ τοπικός δικαστής αποφάνθηκε ότι η μετατροπή της πρώην εκκλησίας ήταν παράνομη και διέταξε να διατηρηθεί ως μουσείο. Το καθεστώς παραμένει θολό.
Η κατάσταση είναι πιο ξεκάθαρη για την Αγία Σοφία στη Βιθυνία. Η ιστορική εκκλησία της Αγίας Σοφίας στη Νίκαια της Βιθυνίας αποτελεί ένα από τα παλαιότερα βυζαντινά μνημεία της πόλης, η οποία αλώθηκε από Ορχάν Γαζή το 1331. Ποτέ δεν βεβηλώθηκε από τότε και διατηρήθηκε ως τόπος λατρείας. Ο ναός ανεγέρθηκε από τον Ιουστινιανό Α΄ στο κέντρο της πόλεως, κατά την διάρκεια του 6ου αιώνα. Στο ναό αυτόν φιλοξενήθηκε η Β’ Σύνοδος της Νίκαιας, το 787, προκειμένου να θέσει τέλος στην πρώτη περίοδο της Εικονομαχίας. Μετατράπηκε σε τζαμί μετά την άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς Τούρκους, το 1337, ενώ συνέχισε να λειτουργεί ως τέτοιο μέχρι και την μετατροπή της σε μουσείο, το 1935. Τον Νοέμβριο του 2011, μετατράπηκε εκ νέου σε τζαμί.
‘Ένας ακόμη ναός της Αγίας Σοφίας, αυτός στην Αδριανούπολη το 2021 μετατράπηκε σε τζαμί. Η εκκλησία Αγία Σοφία του Αίνου (Enez) είναι βυζαντινό κτίσμα του 12ου αιώνα, μεταβλήθηκε σε Τζαμί της Κατάκτησης, το 1456, από τον σουλτάνο τον Πορθητή.
Όλα όμως δείχνουν ότι η τουρκική κυβέρνηση δεν θα μείνει εδώ. ‘Ηδη έχει καταγράψει τουρκικά μνημεία σε όλα τα Βαλκάνια και όχι μόνο που έχουν μετατραπεί σε εκκλησίες.
Την καταγραφή έχει κάνει ο αρχιτέκτονας Μεχμέτ Εμίν Γιλμάζ, ο οποίος εκτιμά ότι ο αριθμός των μνημείων ξεπερνά τα 300!
Σύμφωνα με τον Τούρκο αρχιτέκτονα στα Βαλκάνια, τη Ρουμανία, τη Μολδαβία, την Ουγγαρία, την Ουκρανία, την Κριμαία, την Αρμενία, τη Γεωργία και ακόμη και την Αλγερία, 329 μουσουλμανικά θρησκευτικά κτίρια έχουν γίνει εκκλησίες. Ο ερευνητής αναφέρεται σε αυτά τα κτίρια ως πραγματικά τζαμιά για προσευχές, με μιναρέ, μαυσωλεία και θεολογικές σχολές. Ο Γιλμάζ συλλέγει αυτές τις πληροφορίες για δέκα χρόνια, μελετώντας την κατάσταση σε 18 χώρες της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης.
Σύμφωνα με τον ερευνητή, μόνο στη Βουλγαρία, 117 τζαμιά μετατράπηκαν σε εκκλησίες και τρεις πύργοι ρολογιών σε καμπαναριά. Στην Κροατία, σύμφωνα με τον Τούρκο ερευνητή, την ίδια μοίρα είχαν οκτώ τζαμιά και ένας πύργος, στην Κριμαία έξι τζαμιά και ένα μαυσωλείο, στο Κοσσυφοπέδιο ένα τζαμί έγινε εκκλησία και ένας πύργος καμπαναριό. «Στην Ουκρανία, δύο τζαμιά έχουν μετατραπεί σε εκκλησίες και ένα μιναρές σε καμπαναριό», δήλωσε ο ιστορικός. «Στα Σκόπια, παρόμοιες μετατροπές πραγματοποιήθηκαν με τρία τζαμιά, δύο μαυσωλεία και δύο πύργους ρολογιών. Στη Σερβία, 15 τζαμιά, δύο μαυσωλεία και ακόμη και ένα καραβανσεράι έχουν γίνει εκκλησίες. Τρία τζαμιά μετατράπηκαν σε εκκλησίες στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη κατά την αυστριακή κατοχή», διατείνεται.
Σύμφωνα με τον Μεχμέτ Γιλμάζ, στην Αρμενία άνοιξαν εκκλησίες σε δύο τζαμιά, στη Ρουμανία σε πέντε, στη Μολδαβία σε τέσσερα. Ακόμα και στην κυρίως μουσουλμανική Αλγερία, τρία τζαμιά μετατράπηκαν σε εκκλησίες κατά τη διάρκεια της γαλλικής κυριαρχίας.
Όσον αφορά την Ουγγαρία, 23 τζαμιά, 5 μαυσωλεία, ένα μουσουλμανικό σχολείο και ακόμη και ένα κτίριο δημόσιων λουτρών μετατράπηκαν σε εκκλησίες. Ταυτόχρονα, σημειώνει ο Γιλμάζ, οι Ούγγροι παραμένουν το μόνο ευρωπαϊκό έθνος που δεν εμπλέκεται άμεσα σε αυτούς τους μετασχηματισμούς: η μεταφορά ισλαμικών κτηρίων σε χριστιανούς εκεί πραγματοποιήθηκε κατά τα χρόνια της αυστριακής κυριαρχίας.
Ένας μεγάλος αριθμός μνημείων της οθωμανικής θρησκευτικής αρχιτεκτονικής, που μετατράπηκαν σε εκκλησίες, βρίσκονται στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον ερευνητή, κι αυτά είναι 74 τζαμιά, 19 μαυσωλεία και ένας μιναρές. Πέντε ακόμη μιναρέδες έγιναν καμπαναριά στην χώρα μας, λέει.
Ένα σημαντικό μέρος των ισλαμικών θρησκευτικών κτιρίων σε χώρες που είχαν απελευθερωθεί από την οθωμανική κυριαρχία καταστράφηκαν απλώς. Έτσι, σε ένα βράδυ, μόνο το 1878, ανατίναξαν επτά μιναρέδες στη Σόφια, δήλωσε ο ερευνητής σε Τούρκους δημοσιογράφους.
