By 
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Πάνου Μπαίλη
Η αναπαράσταση μιας γυναίκας που μοιάζει με καλόγρια χωρίς στόμα και σταυρωμένα τα χέρια, η «Κυρά –Σαρακοστή», μας φέρνει σε επαφή με τον κόσμο της μεγάλης νηστείας που χαρακτηρίζεται από βαθιά θρησκευτική κατάνυξη αλλά και από έθιμα και δοξασίες ενταγμένα σε ένα «τελετουργικό» που ταυτίζεται με την περίοδο πριν από το Πάσχα .
Αυτή η περίοδος νηστείας, για την Εκκλησία, διαρκεί 40 μέρες. Αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και ολοκληρώνεται την Κυριακή των Βαΐων και έχει καθιερωθεί να ονομάζεται ως «Μεγάλη Σαρακοστή».
Για την νηστεία έχουν γραφεί πολλά. Για την ορθόδοξη Εκκλησία η πλέον πρόσφατη θέση για την νηστεία διατυπώθηκε το 2016 στην Πανορθόδοξη Σύνοδο που έγινε τον Ιούνιο του 2016 στο Κολυμπάρι της Κρήτης. Με δεδομένο ότι στις μέρες μας η νηστεία δεν τηρείται από όλους και σπάνια σε μεγάλη διάρκεια, η Σύνοδος μετά από προετοιμασία 40 χρόνων, αν και υπεραμύνθηκε της νηστείας, φάνηκε πιο ελαστική:
‘‘Είναι γεγονός, ότι σήμερον πολλοί πιστοί δεν τηρούν απάσας τας περί νηστείας διατάξεις, είτε εξ ολιγωρίας είτε λόγω των υπαρχουσών συνθηκών ζωής, οιαιδήποτε καν ώσιν αύται. Άπασαι όμως αι περιπτώσεις αύται της χαλαρώσεως των περί νηστείας ιερών διατάξεων, είτε είναι γενικώτεραι, είτε ατομικαί, δέον όπως τυγχάνουν της ποιμαντικής μερίμνης εκ μέρους της Εκκλησίας, διότι ο Θεός «ου θέλει τον θάνατον του αμαρτωλού ως το επιστρέψαι και ζην αυτόν» (πρβλ. Ιεζ. λγ’, 11), χωρίς όμως να περιφρονήται η αξία της νηστείας. Όθεν διά τους έχοντας δυσκολίαν εις την τήρησιν των ισχυουσών περί νηστείας διατάξεων είτε εκ λόγων ατομικών (ασθένεια, στράτευσις, συνθήκαι εργασίας κ.λπ.) είτε γενικωτέρων (ειδικαί συνθήκαι επικρατούσαι εις τινας χώρας από πλευράς κλίματος, καθώς και κοινωνικο-οικονομικαί ιδιαιτερότητες τινών χωρών λ.χ. αδυναμία ευρέσεως νηστησίμων τροφών) επαφίεται εις την διάκρισιν των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών να καθορίσουν την φιλάνθρωπον οικονομίαν και επιείκειαν, απαλύνουσαι, κατά τας ειδικάς ταύτας περιπτώσεις, το τυχόν «στυφόν» των ιερών νηστειών.
Πάντα δε ταύτα εντός των πλαισίων των ως άνω λεχθέντων και επί τω σκοπώ να μη ατονήση ποσώς ο ιερός θεσμός της νηστείας. Η φιλάνθρωπος αύτη συγκατάβασις πρέπει να ασκηθή υπό της Εκκλησίας μετά πάσης φειδούς, οπωσδήποτε δε επί το επιεικέστερον διά τας νηστείας εκείνας, δι’ ας δεν υπάρχει ομοιόμορφος πάντοτε και εις απάσας τας περιπτώσεις παράδοσις και πράξις εν τη Εκκλησία. «… Καλόν το νηστεύειν πάσαν ημέραν, αλλ’ ο μη εσθίων τον εσθίοντα μη κρινέτω. Εν τοις τοιούτοις ου νομοθετείν, ου βιάζεσθαι, ουκ αναγκαστικώς άγειν το εγχειρισθέν προσήκει ποίμνιον, πειθοί δε μάλλον, και ηπιότητι, και λόγω άλατι ηρτυμένω..»(Ιωάννου Δαμασκηνού, Περί των αγίων νηστειών).’’
Η νηστεία του Χριστού
Αν και φτάνει ως τις μέρες μας αναλλοίωτη ως προς τα βασικά χαρακτηριστικά της, καθιερώθηκε τον 4ο αιώνα, πήρε το όνομα «Μεγάλη» λόγω της μεγάλης σημασίας της σε σχέση με τις υπόλοιπες νηστείες του χρόνου και «Σαρακοστή» γιατί σαράντα ημέρες κράτησε η νηστεία του Χριστού στην έρημο.
Η «Κυρά Σαρακοστή», που θεωρείται και το πιο αξιοσημείωτο έθιμο, δεν είναι παρά ένα ημερολόγιο που μετράει τον χρόνο αντίστροφα έως ότου φτάσουμε στο Πάσχα και την κρεοφαγία. Συνήθως σε ένα χαρτί ζωγραφίζουμε μια γυναίκα σαν καλόγρια, συνήθως με σταυρό στο κεφάλι, χωρίς στόμα λόγω της νηστείας και με σταυρωμένα χέρια λόγω του ότι προσεύχεται. Τα πόδια της είναι επτά, όσες και οι εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής και αφαιρούνται διαδοχικά στο τέλος κάθε εβδομάδας της νηστείας μέχρι το Πάσχα.
