By 
Δημοσιεύτηκε στην έντυπη Today Press του Σαββάτου
Και ξάφνου, η Αμοργός, η Οία, η Ανάφη, αλλά κυρίως η διάσημη σ’ όλο τον κόσμο Σαντορίνη, άρχισαν να χορεύουν. Λες και ο μυθικός Εγκέλαδος, τρελάθηκε. Δεκάδες σεισμικές δονήσεις σε ρυθμό πολυβόλου, ανά τρία τέσσερα ή πέντε λεπτά, δημιούργησαν μια πρωτοφανή κατάσταση στο κεντρικό Αιγαίο. Ήταν ένας χορός που ήρθε από το πουθενά, για να μας θυμίσει την εύθραυστη ισορροπία πάνω στην οποία ζούμε. Μια ισορροπία που χτίσαμε πάνω σε γκρεμούς, σε ηφαιστειακά εδάφη, σε μια γη που ακόμη σιγοβράζει στα έγκατά της. Μια ισορροπία που νομίζουμε πως ελέγχουμε, αλλά που στην πραγματικότητα μπορεί να χαθεί μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα.
Έτσι κι αλλιώς, είμαστε μικροί μπροστά στα φυσικά φαινόμενα. Το ξεχνούμε βέβαια γιατί αυτή είναι η αδηφάγα φύση του ανθρώπου, όμως η γη που πατάμε δεν μας ανήκει, απλώς μας ανέχεται. Και αν οι παλαιότεροι αντιμετώπιζαν αυτόν τον τόπο με δέος, αν κατανοούσαν τη δύναμη που κρύβει η καλντέρα και γι αυτό έχτιζαν τα φτωχόσπιτα τους από την άλλη πλευρά, εμείς αψηφήσαμε κάθε όριο. Εκείνοι προσπαθούσαν να ζήσουν αρμονικά μαζί της αποφεύγοντας το φρύδι της, εμείς γεμάτοι αλαζονεία και άγνοια κινδύνου, κτίσαμε τα μέγαρα μας πάνω στις άκρες των βράχων. Φτιάξαμε δωμάτια με θέα την άβυσσο, πισίνες που μετεωρίζονται στο κενό, απλώσαμε τσιμέντο σε κάθε γωνιά του νησιού. Το τουριστικό όνειρο έγινε εφιάλτης υπερδόμησης. Κάθε σπιθαμή γης πουλήθηκε, κάθε γωνιά έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης, κάθε μέτρο δόμησης τεντώθηκε μέχρι εκεί που δεν πάει.
Κι ύστερα, ένας σεισμός. Ένα προειδοποιητικό σήμα της φύσης ότι δεν ξεχνά. Ότι κάτω από το νησί υπάρχει κάτι μεγαλύτερο από εμάς, κάτι που δεν υπολογίζει συμφέροντα, επενδύσεις, κρατήσεις σε πολυτελή ξενοδοχεία. Ένα τίναγμα της γης αρκεί για να μετατρέψει τις βίλες των εκατομμυρίων σε συντρίμμια. Και τότε, μόλις τα πόδια μας νιώσουν το τρέμουλο του σαθρού χώματος, συνειδητοποιούμε ξαφνικά ότι δεν υπήρχαν ποτέ ελεύθεροι χώροι, ότι δεν υπήρξαν ποτέ υποδομές, ότι δεν φροντίσαμε ποτέ για κάποιο σχέδιο διαφυγής. Γιατί αυτά δεν φέρνουν χρήμα, δεν προσθέτουν κρεβάτια στις πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης, δεν ταιριάζουν με τα κίνητρα της τουριστικής βιομηχανίας.
Δεν δείχνουμε ευθύνη. Ούτε ως άτομα ούτε ως πολιτεία. Γιατί, αν δείχναμε, η Σαντορίνη δεν θα είχε γίνει ένας απέραντος τουριστικός μηχανισμός, έτοιμος να καταρρεύσει με την πρώτη μεγάλη φυσική αναταραχή. Δεν θα είχαμε χτίσει πάνω στις άκρες των ηφαιστειακών βράχων, δεν θα είχαμε αφήσει το νησί χωρίς ένα σοβαρό σχέδιο αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. Θα είχαμε σκεφτεί πέρα από το σήμερα, πέρα από το κέρδος, πέρα από την τρέχουσα τουριστική σεζόν.
Η βδομάδα που πέρασε επιβεβαιώνει δραματικά αυτή την κατάσταση. Χιλιάδες κάτοικοι και επισκέπτες εγκαταλείπουν το νησί πανικόβλητοι, φοβούμενοι μια μεγαλύτερη καταστροφή. Η κίνηση στο λιμάνι και το αεροδρόμιο είναι τρομερή, ενώ οι ουρές αυτοκινήτων σχηματίζουν ατελείωτες σειρές σε δρόμους που από πάνω τους κρέμονται μετέωρα βράχια, έτοιμα να πάρουν την κατηφόρα στο πρώτο ταρακούνημα του εδάφους. Ο τουριστικός παράδεισος μετατρέπεται σε σκηνικό μαζικής φυγής, δείχνοντας πόσο ευάλωτοι είμαστε όταν η φύση μας θυμίζει την υπεροχή της.
Αλλά το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά. Οι σεισμοί που συγκλόνισαν την Ελλάδα στο παρελθόν δεν έγιναν ποτέ πραγματικά μαθήματα. Ο σεισμός της Καλαμάτας το 1986, που ισοπέδωσε μεγάλο μέρος της πόλης και άφησε δεκάδες νεκρούς, μας έκανε να μιλήσουμε για αντισεισμικά μέτρα, αλλά λίγα πράγματα άλλαξαν. Ο σεισμός της Αθήνας το 1999, με τους 143 νεκρούς και τα χιλιάδες κατεστραμμένα κτίρια, ήταν μια τραγωδία που μας σόκαρε, αλλά και πάλι συνεχίσαμε να χτίζουμε αυθαίρετα και χωρίς επαρκή πρόνοια. Ο σεισμός της Λευκάδας το 2015 και ο πιο πρόσφατος στην Κρήτη το 2021 απέδειξαν ότι παραμένουμε ευάλωτοι, ότι δεν έχουμε μάθει από τις παλιές μας πληγές. Όταν οι φωνές των επιστημόνων μιλούν για ενίσχυση των υποδομών και δημιουργία σχεδίων αντιμετώπισης κρίσεων, τις ακούμε σαν μακρινό βουητό, που χάνεται μέσα στην καθημερινότητα και την ανάγκη για κέρδος.
Εντάξει, ας κάνουμε μια παραδοχή ότι σε σύγκριση με το παρελθόν, υπάρχει μια κάποια πρόοδος σε ορισμένα θέματα. Κάποιες αχτίδες ελπίδας αχνοφαίνονται εδώ κι εκεί, δίχως όμως να βελτιώνεται ραγδαία η συνολική εικόνα. Ο αντισεισμικός κανονισμός που διαθέτει η Ελλάδα για τα κτίρια της είναι από τους καλύτερους στην Ευρώπη. Ο οποίος μάλιστα ακολουθείται δίχως μεγάλες παρεκκλίσεις. Τις καταρρεύσεις πολυκατοικιών που είδαμε πριν δυο χρόνια στην Τουρκία, εδώ δεν τις βλέπουμε.
Επίσης, η Πολιτική Προστασία του κράτους φαίνεται να λειτουργεί πολύ αρτιότερα από παλιότερα. Λαμβάνονται πια προληπτικά μέτρα που θα μπορούσαν να σώσουν ζωές. Οι σεισμολόγοι παρακολουθούν στενά τη δραστηριότητα του εδάφους της Σαντορίνης και των γύρω νησιών, παράλληλα με την συμπεριφορά του ηφαιστείου της. Φαίνεται να έχουν εκπονηθεί στοιχειώδη σχέδια εκκένωσης και αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, ειδικά για την Σαντορίνη που κινδυνεύει πολύ περισσότερο από τα υπόλοιπα νησιά. Η ταχύτητα με την οποία οργανώνονται οι κρατικές αρχές δείχνει ότι, έστω και αργά, κάποια διδάγματα αρχίζουν να αφομοιώνονται.
Όμως. Όσο κι αν έχουμε οχυρώσει τα καινούρια μας σπίτια για να μην καταρρέουν σαν χάρτινοι πύργοι, δεν έχουμε κάνει το ίδιο για την συντήρηση των παλιότερων που εδώ κι εκεί –ειδικά σε στενά σοκάκια-παραμένουν έτοιμα να πέσουν στα κεφάλια μας. Ούτε οχυρώσαμε τον γενικότερο αστικό μας χώρο, οργανώνοντας τον έτσι ώστε να προσφέρει διόδους σωτηρίας και διαφυγής. Ούτε έχουμε εκπαιδεύσει επαρκώς τον πληθυσμό μας, αν και ξέρουμε ότι ζει σε σεισμογενή περιοχή. Ούτε φροντίσαμε να βγάλουμε έξω από την πολιτική και κομματική αντιπαράθεση τις τακτικές σεισμικές διεγέρσεις που ταράζουν κάθε τόσο τις διάφορες επαρχίες μας. Ούτε θεωρήσαμε ποτέ τον μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας της Πολιτείας ως έναν ουδέτερο μηχανισμό τεχνοκρατών που κάνει ανεπηρέαστος την δουλειά του. Κάθε φορά που ο Εγκέλαδος ξυπνά, τα πολιτικά μας πάθη χορεύουν χειρότερα απ’ όσο χορεύουν οι σεισμόπληκτοι.
Οι σεισμοί της Σαντορίνης είναι μια υπενθύμιση. Όχι μόνο για το γεωλογικό παρελθόν του νησιού, αλλά και για το μέλλον του. Είναι η κραυγή της φύσης που μας λέει να σταματήσουμε, να σκεφτούμε, να επαναξιολογήσουμε. Αλλά θα την ακούσουμε; Ή θα συνεχίσουμε να χτίζουμε, να καταναλώνουμε, να ζούμε σαν να είμαστε άτρωτοι; Μέχρι την επόμενη προειδοποίηση. Ή μέχρι την τελική ανατροπή.
