By 
Οι εθνικές εορτές έχουν πια πετρώσει μέσα στον χρόνο. Την 25η Μαρτίου γιορτάζουμε κάτι που έγινε πριν 202 χρόνια, τότε βέβαια γεννηθήκαμε ως κράτος και δεν θα πάψουμε ποτέ να το θυμόμαστε, αλλά και δυο αιώνες δεν είναι λίγο πράγμα. Η 28η Οκτωβρίου του 1940 είναι ασφαλώς πιο κοντά μας χρονικά, πλην έχουν περάσει κι από τότε 82 χρόνια, τρεις γενιές και βάλε. Ακόμα κι εμείς οι παλιότεροι που στα παιδικά μας οικογενειακά τραπέζια είχαμε ακούσει διηγήσεις παππούδων και θείων που είχαν πολεμήσει στην Αλβανία και στην Εθνική Αντίσταση, συνειδητοποιούμε πια ότι ο χρόνος είναι αμείλικτος και ότι αυτά που κάποτε μας συγκλόνισαν ταξιδεύουν πολύ γρήγορα προς τα πίσω. Από ζωντανές αναμνήσεις μετατρέπονται σε θρύλους που χάνονται στις ομίχλες του παρελθόντος
Η Ιστορία παραμένει ζωντανός οργανισμός
Όμως η Ιστορία παραμένει ζωντανός οργανισμός. Υπάρχει μια αόρατη γραμμή που συνδέει το 1821 με την ήττα του 1897, τις νίκες των βαλκανικών πολέμων και την καταστροφή του 1922, τον θρίαμβο του 1940 με το έπος της Αντίστασης και την τραγωδία του μετέπειτα εμφυλίου, την δικτατορία του 1967 με τον ακρωτηριασμό της Κύπρου, την εγκατάσταση μας στο κέντρο της Ευρώπης με το οικονομικό κραχ του 2010, την περίοδο της μακράς ειρήνης με τους Τούρκους ως την ανάδυση των σημερινών εξωπραγματικών τουρκικών αξιώσεων. Θέλω να πω ότι ακόμα κι αν τα σημερινά εικοσάχρονα παιδιά μπερδεύουν την 25η Μαρτίου με την 28η Οκτωβρίου, η εθνική μας Ιστορία δεν παύει να μας διδάσκει, καθότι ως έθνος την κουβαλάμε εντός μας.
Κι αφού αυτές τις μέρες γιορτάζουμε το αλβανικό έπος, ας κάνουμε μια ιστορική βουτιά στις συνθήκες εκείνων των χρόνων για να δούμε συσχετίσεις και ταυτίσεις με το δικό μας σήμερα. Να βγάλουμε διδαχές και συμπεράσματα, αλλιώς η εθνική επέτειος σμικρύνεται στην αναμονή μιας αργίας από την δουλειά μας για να πάμε ένα απολαυστικό τριήμερο και σε μια παρέλαση όπου θαυμάζουμε τον ήχο που κάνουν τα τσαρούχια της προεδρικής φρουράς. Δεν της αξίζει όμως της επετείου τέτοια μεταχείριση, αξίζει πολύ παραπάνω καθότι επρόκειτο πράγματι για μια ανεπανάληπτη εθνική επιτυχία.
Τι ακριβώς συνέβη του 1940;
Τι ακριβώς συνέβη του 1940; Το εύκολο και το στερεοτυπικό είναι να πούμε ότι ένας μικρός λαός που πολεμούσε για την ελευθερία του κατατρόπωσε μια χώρα πολύ μεγαλύτερη και ισχυρότερη καθώς είχε το δίκιο με το μέρος του. Ίσχυσε ασφαλώς αυτό στην περίπτωση της Αλβανίας, όμως δεν αρκεί για να εξηγήσουμε όλα όσα συνέβησαν. Εξάλλου, στην παγκόσμια Ιστορία δεν νικά πάντα αυτός που έχει το δίκιο με το μέρος του, αλλιώς τα πράγματα θα ήταν πολύ απλά και ευεξήγητα γύρω μας.
Πρώτα απ’ όλα, η Ελλάδα μπορεί να ήταν μικρότερη και πιο αδύναμη ως χώρα από την Ιταλία, όμως για το συγκεκριμένο είδος πολέμου που έγινε στην Αλβανία η χώρα είχε κάνει την σωστή πολεμική προπαρασκευή. Ο Μεταξάς μπορεί να ήταν δικτάτορας, όμως σ’ αυτό έπραξε σωστά και προνοητικά. Αντιστοίχως και σήμερα, μπορεί η Ελλάδα των 11 εκατομμυρίων να φαντάζει μικρή και σχετικά ανίσχυρη μπροστά στην Τουρκία των 75 εκατομμυρίων, σημασία όμως έχει να υπάρχει η σωστή προπαρασκευή για τους δικούς μας στόχους. Η γενίκευση σ’ αυτά τα θέματα συχνά δεν αποτυπώνει την αλήθεια.
Με τους νικητές
Δεύτερον, σε κείνον τον παγκόσμιο πόλεμο, μέρος του οποίου ήταν και η ιταλική επίθεση στην Αλβανία, η Ελλάδα επέλεξε την σωστή πλευρά της Ιστορίας. Στην Αλβανία νικήσαμε, από τους Γερμανούς ηττηθήκαμε, υπεστήκαμε την κατοχή, όμως στο τέλος του πολέμου εμείς βρεθήκαμε στο πλευρό των νικητών. Τι νομίζετε, ότι δεν υπήρχαν και τότε στην Ελλάδα φιλογερμανοί ή οπαδοί της επιτήδειας ουδετερότητας; Ασφαλώς υπήρχαν, ο ίδιος ο Μεταξάς δεν έκρυβε τα φιλοναζιστικά του αισθήματα. Όμως το πολιτικό προσωπικό μας εν τέλει επέλεξε την σωστή πλευρά, όχι κατά τύχη αλλά μετά από ψυχρή μελέτη των δεδομένων. Άμεση συνέπεια αυτής την επιλογής, ήταν η ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην εθνική επικράτεια.
Λαοί και καθεστώτα και Πουτινιστές
Τρίτον, από την Αλβανία μάθαμε ότι οι λαοί δεν πρέπει να ταυτίζονται με τα καθεστώτα τους. Οι Έλληνες πολέμησαν με αυταπάρνηση και ενθουσιασμό για την πατρίδα τους, παρά το γεγονός ότι τους κυβερνούσε ένας φασίστας δικτάτορας. Το αναφέρω αυτό διότι και στις μέρες μας υπάρχει μια μερίδα ανθρώπων που υιοθετώντας την Πουτινική θεωρία ότι η Ουκρανική κυβέρνηση είναι φιλοναζιστική, δικαιολογούν την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αν ίσχυε αυτή η λογική, η Ελλάδα του 1940 δεν θα δικαιούνταν καμιάς αλληλεγγύης και κατανόησης από κανέναν.
Προτερήματα και ελαττώματα
Τέταρτον, η τριπλή κατοχή (γερμανική, ιταλική, βουλγάρικη) που ακολούθησε τον ελληνοϊταλικό και ελληνογερμανικό πόλεμο, ανέδειξε μαζί όλα τα προτερήματα και τα ελαττώματα των Ελλήνων ως φυλής. Ενώ δημιουργήθηκε μια αξιοθαύμαστη αντίσταση εναντίον των κατακτητών στις πόλεις και την ύπαιθρο, πρωτοφανής για όλη την υπόλοιπη κατεχόμενη Ευρώπη, αυτή από τα σπάργανα της περιείχε τους διαχωρισμούς μας και τις αντιθέσεις μας. Αντισταθήκαμε ηρωικά, αλλά όχι πατώντας πάνω στα σημεία της εθνικής μας ενότητας. Δυστυχώς, ο εμφύλιος που ακολούθησε την απελευθέρωση, είχε ήδη ξεκινήσει από τον καιρό που όλοι πολεμούσαν τον κατακτητή. Αυτή η εθνική κατάρα να προετοιμάζουμε εμφυλίους ακόμα και μέσα στις στιγμές της εθνικής μας μεγαλοσύνης δεν μας εγκατέλειψε ποτέ. Και συνεχίζεται ως τις μέρες μας.
Πέμπτον, το πολιτικό σκηνικό που προέκυψε από την ταραγμένη περίοδο 1940-50, δεν είχε καμιά απολύτως σχέση με το σκηνικό της προπολεμικής Ελλάδας. Λογικό, θα πείτε, όμως πρέπει να έχουμε επίγνωση ότι αυτά είναι τα συνήθη απότοκα κάθε πολέμου, κάθε εθνικής ή οικονομικής κρίσης. Πολιτικές δυνάμεις εξαϋλώνονται, καινούριες δημιουργούνται, τάξεις και στρώματα που δεν έπαιζαν ρόλο αναβαθμίζονται, παλιότερες κάστες εξαφανίζονται. Το καινούριο όμως, δεν είναι πάντα καλύτερο από το παλιό. Αυτός που επιδιώκει το χάος, την αναμπουμπούλα, την ανατροπή, δεν μπορεί να είναι σίγουρος για τις δυνάμεις που απελευθερώνει στην περίπτωση που πετύχει. Το γράφω διότι στις μέρες μας (ευτυχώς όχι στην Ελλάδα, αλλά παντού αλλού γύρω μας) διάφορες αλλοπρόσαλλες λαϊκίστικες δυνάμεις κάνουν τα αδύνατα δυνατά να γκρεμίσουν αυτό που υπάρχει. Κανείς δεν ξέρει τι θα ακολουθήσει.
Τα διδάγματα δεν τελειώνουν
Τα διδάγματα δεν τελειώνουν εδώ. Θα μπορούσα να αναφέρω άλλα τόσα, όμως η Ιστορία πέραν των καθολικών της συμπερασμάτων, περιέχει και υψηλό ποσοστό υποκειμενισμού. Ο καθένας μας καταλαβαίνει απ’ αυτήν ό,τι θέλει ή ό,τι τον συμφέρει. Όταν βλέπουμε σήμερα να αναδύονται σε όλη την Ευρώπη οι ίδιες δυνάμεις που πριν ογδόντα χρόνια την αιματοκύλισαν, τι άλλο μπορούμε να κάνουμε από το να μείνουμε εμβρόντητοι για τον τρόπο που κάποιοι εισπράττουν τα διδάγματα της Ιστορίας; Κι όταν βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρωτοφανή τουρκική επιθετικότητα που μοιάζει να μας οδηγεί σε μια αναπόφευκτη θερμή ή πολεμική αναμέτρηση, πόσο σίγουροι μπορούμε να είμαστε ότι έχουμε εμπεδώσει σωστά τα αποτελέσματα παλιότερων αναμετρήσεων μας;
Τα ουσιώδη ερωτήματα
Σ’ αυτό που μάλλον καταφθάνει από τον Ερντογάν, θα κινητοποιήσουμε τα προτερήματα μας ή θα επιστρατεύσουμε πάλι τα ελαττώματα μας; Θα πάμε για μια νίκη ή θα προετοιμάσουμε τον καινούριο μας εμφύλιο; Θα ενωθούμε ή θα χωριστούμε; Αυτά είναι τα ουσιώδη ερωτήματα που πρέπει να μας κατατρύχουν. Οι απαντήσεις υπάρχουν βέβαια παντού γύρω μας, αλλά –μέρες που είναι- υπάρχουν και σε κείνο το υπέροχο έπος που γράφτηκε το 1940 στην Αλβανία. Ξυπόλυτοι πήγαν, νικητές έφυγαν. Γιατί, πέραν όλων των άλλων, είχαν ψυχή.
