By 
Εκτοπισθέντες ακαδημαϊκούς ερευνητές από την Ουκρανία ετοιμάζονται να υποδεχθούν τα ελληνικά πανεπιστήμια, με στόχο να τους προσφέρουν την ευκαιρία να συνεχίσουν το ερευνητικό έργο τους σε συνθήκες ασφάλειας. Στις πρωτοβουλίες μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων, χρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή -όπως το πρόγραμμα υποτροφιών MSCA4Ukraine, στο οποίο το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης συμμετέχει ως εταίρος του ευρωπαϊκού Προγράμματος «Inspireurope: Supporting Researchers at Risk» και ως προεδρεύον Πανεπιστήμιο του δικτύου SAR Greece- προστίθεται μία νέα εθνική δράση, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ).
Η ελληνική πρωτοβουλία αφορά την προκήρυξη υποτροφιών για ερευνητές που βρίσκονται σε κίνδυνο και ανακοινώθηκε από τον αρμόδιο για θέματα Ανώτατης Εκπαίδευσης, υφυπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων Άγγελο Συρίγο, σε διαδικτυακή συνάντηση εργασίας, που διοργάνωσε το ΑΠΘ στο πλαίσιο του έργου InSPIREurope, με τη συμμετοχή και του ΙΚΥ, εκπροσώπων του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής και της ελληνικής και διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας.
Ο κ.Συρίγος αναφέρθηκε στις ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι ακαδημαϊκοί ερευνητές από την Ουκρανία, εξαιτίας του πολέμου στη χώρα τους, εξηγώντας ότι οι αρχές και οι αξίες του δυτικού πολιτισμού επιβάλλουν «να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους».
«Είναι εξαιρετικά σημαντικό, γιατί συνδέεται με την ίδια την αντίληψη του ελληνικού πανεπιστημίου, του δυτικού πανεπιστημίου. Στο δυτικό πανεπιστήμιο θέλουμε διαφωνίες, θέλουμε διάλογο, θέλουμε αντίθετες απόψεις, αμφισβήτηση στερεοτύπων και θεσφάτων με επιστημονικό και δομημένο τρόπο. Μόνον έτσι μπορεί να εμπλουτιστεί η γνώση και να προαχθεί η πραγματική επιστήμη και παράλληλα να προχωρήσει η κοινωνία. Όλα αυτά τα στοιχεία, που συνδέονται με τα δυτικά πανεπιστήμια, είναι προφανές ότι ενοχλούν αυταρχικά καθεστώτα. Είναι καθήκον μας να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους. Έγινε μία συζήτηση με το διοικητικό συμβούλιο του ΙΚΥ. Υπάρχει μία πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση και βασίζεται στην ιδέα, σε συνεργασία με τα ελληνικά πανεπιστήμια, να δίδεται κάθε χρόνο ένας αριθμός υποτροφιών για ακαδημαϊκούς που βρίσκονται σε κίνδυνο», ανέφερε ο υφυπουργός Παιδείας.
Υπενθύμισε δε ότι στη διάρκεια της δικτατορίας πολλοί Έλληνες ακαδημαϊκοί διέφυγαν στη Δύση και έτυχαν μία ζεστής υποδοχής από πολλά ευρωπαϊκά και αμερικανικά πανεπιστήμια και σήμερα η Ελλάδα «ευγνωμονώντας για τη στήριξη σε εκείνες τις δύσκολες περιόδους προσφέρει ως αυτονόητη ανταπόδοση αυτές τις υποτροφίες».
«Το πρόγραμμα υποτροφιών μέσω του ΙΚΥ»
Τους άξονες υλοποίησης της δράσης που αναλαμβάνουν το Υπουργείο Παιδείας και το ΙΚΥ σε συνεργασία με τα ελληνικά ΑΕΙ ανέπτυξε ο αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, Παναγιώτης Γκλαβίνης, επισημαίνοντας πως επιδίωξη είναι η δημιουργία ενός μηχανισμού υποδοχής καθηγητών πανεπιστημίου και ερευνητών στη χώρα μας, οι οποίοι δεν μπορούν να ασκήσουν ελεύθερα το λειτούργημά τους στις χώρες τους, εστιάζοντας την περίοδο αυτή στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας.
Πρώτος στόχος είναι η κινητοποίηση όλων των ελληνικών πανεπιστημίων. Επτά πανεπιστήμια έχουν ήδη συνάψει μνημόνιο συνεργασίας και αφότου αυτό επικαιροποιηθεί και τεθεί με τη μορφή πρότασης στη Σύνοδο των Πρυτάνεων υπόψιν όλων των ελληνικών ΑΕΙ θα ακολουθήσει η υπογραφή μνημονίου συνεργασίας με το ΙΚΥ για τη θεσμοθέτηση του μηχανισμού χορήγησης των υποτροφιών.
Περαιτέρω προβλέπεται η συγκρότηση ενός «ταμείου» στο ΙΚΥ, όπου τα συνεργαζόμενα ΑΕΙ της χώρας θα καταβάλλουν τις συνδρομές τους για τη στήριξη των αλλοδαπών καθηγητών το διάστημα που θα παραμένουν στη χώρα μας. Στη συνέχεια θα δημιουργηθεί η πλατφόρμα για την υποβολή αιτήσεων των ενδιαφερόμενων, μέσω της οποίας θα λειτουργεί ένας μηχανισμός «matching» για την ωφέλιμη απορρόφηση των αλλοδαπών καθηγητών στα συνεργαζόμενα ελληνικά ΑΕΙ.
Η χορήγηση υποτροφιών θα γίνεται σε ετήσια βάση, αρχής γενομένης από το ακαδημαϊκό έτος 2022-2023 σε επιλεγμένους αλλοδαπούς καθηγητές μέσα από μια συμφωνημένη με το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων διαδικασία. «Θα τους υποδεχθούμε για να κάνουν δουλειά εδώ, δεν είναι απλή φιλανθρωπία», ανέφερε ο κ. Γκλαβίνης, εξηγώντας ότι κάθε πανεπιστήμιο θα είναι ωφελούμενο μέσα από αυτή τη διαδικασία και γι’ αυτό θα είναι ένα πρόγραμμα συγχρηματοδοτούμενο από το ΙΚΥ και τα ΑΕΙ.
Εκπροσωπώντας τον γενικό γραμματέα Μεταναστευτικής Πολιτικής Πάτροκλο Γεωργιάδη ο διοικητής της υπηρεσίας ασύλου Μάριος Καλέας αναφέρθηκε στο καθεστώς προσωρινής προστασίας, ενώ ο Μιχάλης Κοσμίδης, προϊστάμενος της διεύθυνσης μεταναστευτικής πολιτικής μίλησε για τις ενέργειες που γίνονται από πλευράς υπουργείου.
«Το πρόγραμμα MSCA 4 Ukraine»
Τις ευκαιρίες χρηματοδότησης για Ουκρανούς ερευνητές μέσω του προγράμματος MSCA 4 Ukraine παρουσίασε ο καθηγητής του τμήματος Βιολογίας Αλέξανδρος Τριανταφυλλίδης. συντονιστής για το InSPIREurope, εκπρόσωπος του ΑΠΘ στο Διεθνές Δίκτυο Scholars At Risk και προεδρεύων του SAR Greece Section.
Το MSCA 4Ukraine έχει στόχο να δώσει σε περίπου 200 ερευνητές από Ουκρανία την δυνατότητα να συνεχίσουν την έρευνά τους σε ακαδημαϊκούς ή μη ακαδημαϊκούς οργανισμούς στην Ευρώπη και να διευκολύνει την επανένταξή τους στην Ουκρανία όταν υπάρξουν ασφαλείς συνθήκες επιστροφής τους.
Η προκήρυξη του συγκεκριμένου προγράμματος αναμένεται τον προσεχή Σεπτέμβριο και αφορά υποτροφίες διάρκειας έξι μηνών έως δύο ετών για Ουκρανούς υπηκόους ή υπηκόους τρίτων χωρών με κύριο τόπο διαμονής την Ουκρανία μέχρι τις 24 Φεβρουαρίου 2022. Όπως διευκρίνισε ο κ. Τριανταφυλλίδης το ΑΠΘ και το SAR Greece είναι έτοιμα να βοηθήσουν τα ΑΕΙ στις διαδικασίες υποβολής αίτησης χρηματοδότησης.
Ο κ. Τριανταφυλλίδης επισήμανε πως οι δράσεις υποστήριξης των ακαδημαϊκών σε κίνδυνο «είναι θέμα εξωστρέφειας των ΑΕΙ, η οποία δεν περιλαμβάνει μόνο τον ερχομό ξένων φοιτητών αλλά και την υποστήριξη ξένων συναδέλφων που έχουν να δώσουν πολλά στα πανεπιστήμια και ίσως μέσα από τα ξενόγλωσσα προγράμματα, που όλο και περισσότερο αναπτύσσονται, θα μπορούσε να υπάρξει και κάποια πρόβλεψη, ώστε μέρος των εσόδων να κατευθύνονται ως ανταπόδοση σε ακαδημαϊκούς πρόσφυγες».
Ακολούθησε συζήτηση μεταξύ των μελών της διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας κατά τη διάρκεια της οποίας η Svetlana Dimitrova, εκπρόσωπος του Euraxess Bulgaria αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί από τα πανεπιστήμια των Βαλκανίων. Τη διαδικτυακή συνάντηση συντόνισε η επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, Ιωάννα Κωσταρέλλα.
