By 
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
Συνέντευξη στη Μάρθα Λεκκάκου
Ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης. Ομότιμος Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας του Τμήματος Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου, μιλά στην Today Press.
Πως κρίνετε την εκλογή του νέου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ;
Ο νέος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αδιαμφισβήτητα πέτυχε μια μεγάλη νίκη έναντι του αντιπάλου του, της Κάμαλα Χάρις. Ειδικότερα, ψηφίστηκε από την πλειοψηφία του εκλεκτορικού σώματος 76 εκατομμύρια ψηφοφόροι, έναντι 73,1 εκατομμύρια που ψήφισαν τη Χάρις, και την συντριπτική πλειοψηφία των εκλεκτόρων (332 έναντι 226 αντίστοιχα). Ταυτόχρονα, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα του Ντόναλντ Τραμπ κέρδισε την πλειοψηφία στη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Έτσι ο νέος πρόεδρος θα έχει την ευχέρεια να εφαρμόσει ευκολότερα την εξωτερική και οικονομική πολιτική του.
Ωστόσο, τα αποτελέσματα των πρόσφατων προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ επιβεβαιώνουν ότι η αμερικανική κοινωνία είναι διχασμένη και πολωμένη. Το 53% των ανδρών, το 54% των ψηφοφόρων ηλικίας 45 ως 55 ετών, το 56% των μορφωμένων και το 64% των κατοίκων των μικρών πόλεων ψήφισαν τον Τραμπ. Επίσης, ο τελευταίος κέρδισε επιπλέον 7 ποσοστιαίες μονάδες από τους ψηφοφόρους ηλικίας μικρότερης των 29 ετών και κυρίως 14 ποσοστιαίες μονάδες από τους ισπανόφωνους, καθώς και τρεις ποσοστιαίες μονάδες από τις γυναίκες.
Από την πλευρά της η Κάμαλα Χάρις κέρδισε την πλειοψηφία των μαύρων και των ισπανόφωνων (85%), των γυναικών (53%), των μειονοτήτων, των νέων κάτω των 29 ετών (54%) και των κατοίκων των μεγάλων πόλεων (59%).
Τα αποτελέσματα αυτά θα του επιτρέψουν να υλοποιήσει την πολιτική του;
Ασφαλώς. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι ελέγχει την πλειοψηφία των δικαστών του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Ταυτόχρονα, θα επιδιώξει τον έλεγχο της διοίκησης καταργώντας και αναδιαρθρώνοντας τους κυβερνητικούς οργανισμούς, καθώς και να περιορίσει τη γραφειοκρατία (π.χ. κατάργηση ακραίων ρυθμίσεων), ώστε να αποτρέψει τα εμπόδια που τον είχαν παρεμποδίσει να εφαρμόσει την πολιτική του κατά τη διάρκεια της πρώτης τετραετίας του. Ο διορισμός του Ιλον Μασκ, ως επικεφαλής μαζί με τον Βίβεκ Ραμασουάμι, στη διοίκηση του οργανισμού για την κυβερνητική αποτελεσματικότητα, υποδηλώνει την αποφασιστικότητα του Τραμπ να εξουδετερώσει τα διοικητικά εμπόδια και να μειώσει τις κρατικές δαπάνες (κατά 2 τρισεκατομμύρια δολάρια ή κατά 30% των συνολικών δαπανών ή 7% του ΑΕΠ).
Τι επιδιώκει ο νέος πρόεδρος με την άσκηση της οικονομικής πολιτικής;
Βασικοί στόχοι της πολιτικής του είναι η ενίσχυση του βιοτικού επιπέδου της μεσαίας τάξης, η δραστική μείωση του κόστους της ενέργειας, που θα συμβάλει σε συνδυασμό με την απορρύθμιση του κανονιστικού πλαισίου, αποφασιστικά στον περιορισμό του πληθωρισμού. Ταυτόχρονα, θα περιορίσει τις εισαγωγές από το εξωτερικό και κατ’ επέκταση το εμπορικό έλλειμμα έναντι της Κίνας και της ΕΕ. Γι’ αυτό σκοπεύει να δασμολογήσει τις εισαγωγές προϊόντων από την Κίνα κατά 60% και τις υπόλοιπες κατά 10%. Έτσι πιστεύει ότι θα τονωθεί η αμερικανική βιομηχανία αλλά ταυτόχρονα τα μέτρα αυτά θα συμβάλουν στην αύξηση του πληθωρισμού και θα επιβαρύνουν τα νοικοκυριά (π.χ. κατά 4.000 δολάρια ετησίως ανά νοικοκυριό όπως υπολογίστηκε). Επίσης οι μαζικές απελάσεις μεταναστών θα δυσχεράνουν την προσφορά εργασίας και θα συμβάλλουν στην αύξηση του κόστους εργασίας.
Στον δημοσιονομικό τομέα, ο Τραμπ θα περιορίσει τις δαπάνες του προϋπολογισμού. Ταυτόχρονα όμως θα μειώσει τον ανώτατο φορολογικό συντελεστή για τα κέρδη των επιχειρήσεων από 21% σε 15%, ώστε να στηρίξει την κερδοφορία και την επενδυτική δραστηριότητά τους.
Το ερώτημα που παραμένει είναι εάν οι δημοσιονομικοί στόχοι που έχει θέσει θα αποτρέψουν την αύξηση του δημοσίου χρέους των ΗΠΑ. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΔΝΤ προβλέπει ότι το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ τον ΗΠΑ βρίσκεται ήδη σε υψηλό επίπεδο (121% το 2024) και προβλέπεται να διογκωθεί περαιτέρω μέχρι το 2029 (131%).
Ποιοι θα είναι οι νέοι προσανατολισμοί της εξωτερικής πολιτικής του νέου προέδρου;
Ο νέος πρόεδρος Τραμπ είχε δηλώσει προεκλογικά ότι θα τερματίσει τον ρωσοουκρανικό πόλεμο σε 24 ώρες. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, αν οι ΗΠΑ διακόψουν, όπως υποστηρίζει ο Τραμπ, τη στρατιωτική βοήθεια προς στην Ουκρανία.
Αυτό σημαίνει ότι η Ρωσία θα διατηρήσει το 20 – 25% των εδαφών της Ουκρανίας και ενδεχομένως να οδηγήσει σε ουδετεροποίησή της Ουκρανίας. Ωστόσο, μια τέτοια πολιτική θα νομιμοποιήσει την παράνομη κατάληψη ουκρανικού εδάφους και θα ενθαρρύνει την παραβίαση του διεθνούς δικαίου, θα αυξήσει την αβεβαιότητα της ΕΕ, όσον αφορά την αντιμετώπιση μελλοντικών επιθετικών ενεργειών της Ρωσίας στην Ευρώπη (π.χ. Μολδαβία, γεωργία) και το ρόλο του ΝΑΤΟ στην ευρωπαϊκή άμυνα.
Ο Τραμπ δεν έχει αποκλείσει να επιστρέψει στην Ουκρανία τη χρήση όπλων μεγάλου βεληνεκούς, προκειμένου η τελευταία να επιτεθεί σε στόχους εντός ρωσικού εδάφους, σε περίπτωση μη εξεύρεσης ειρηνικής λύσης.
Ωστόσο, η πρόσφατη απόφαση των ΗΠΑ, Γαλλία και Ηνωμένου Βασιλείου να δώσουν το πράσινο φως στην Ουκρανία για τη χρήση τέτοιων όπλων κατά περίπτωση, μπορεί να διευκολύνει τον εκλεγμένο πρόεδρο Τραμπ να πετύχει τους διαπραγματευτικούς στόχους του για ειρήνευση στην Ουκρανία.
Το μόνο αναπόφευκτο φαίνεται ότι οι Ευρωπαίοι θα πιεστούν να πληρώσουν περισσότερο για την άμυνα της Ευρώπης (π.χ. σημαντική αύξηση του ποσοστού του αμυντικού προϋπολογισμού ως ποσοστού του ΑΕΠ, προκειμένου να διατηρηθεί η πυρηνική ομπρέλα που παρέχουν οι ΗΠΑ στην Ευρώπη).
Όσον αφορά τον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ – Χαμάς – Χεζμπολάχ, ο νέος πρόεδρος θα στηρίξει ανεπιφύλακτα το Ισραήλ και θα αυξήσει την πίεση στο Ιράν. Ο νέος σύμβουλος ασφαλείας Μάικ Γουόλτς, ο προτεινόμενος υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και ο νέος διευθυντής της CIA Τζον Ράτκλιφ χαρακτηρίζονται από σκληρές θέσεις κατά του Ιράν, του πολέμου στην Ουκρανία και της ανάγκης ενίσχυσης και επικέντρωσης στον αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων στην αναχαίτιση της Κίνας.
Τι σημαίνει για την Ευρωπαϊκή Ένωση η νέα οικονομική και εξωτερική πολιτική του νέου προέδρου;
Η αύξηση των δασμών στις εισαγωγές ευρωπαϊκών προϊόντων στις ΗΠΑ, θα μειώσει τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές στις ΗΠΑ. Συνεπώς, το εμπορικό πλεόνασμα της ΕΕ έναντι των ΗΠΑ θα περιοριστεί. Οι εξαγωγικές βιομηχανίες της Ευρώπης θα υποστούν μια νέα κρίση, μετά από εκείνη λόγω του ρωσοουκρανικού πολέμου και της απεξάρτησης από το φτηνό ρωσικό φυσικό αέριο, που είχαν ως αποτέλεσμα να καμφθεί ανταγωνιστικότητα της. Επίσης, θα επιβραδυνθεί ακόμα περισσότερο ο ήδη χαμηλός ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας της. Ίσως αναγκαστεί η ΕΕ να εφαρμόσει αντίποινα σε βάρος των εισαγωγών της από τις ΗΠΑ, κάτι που θα επιδεινώσει ακόμα περισσότερο τη σχέσεις Ευρώπης -ΗΠΑ. Η μετατόπιση του βάρους των αμυντικών δαπανών των χωρών μελών του ΝΑΤΟ από τις ΗΠΑ προς τις ευρωπαϊκές χώρες, θα υποχρεώσει τις τελευταίες να αυξήσουν σημαντικά τον αμυντικό προϋπολογισμό τους σε μια περίοδο μάλιστα που τα κράτη μέλη της ΕΕ επιδιώκουν να περιορίσουν τις δαπάνες του προϋπολογισμού τους, προκειμένου να περιορίσουν το δημόσιο χρέος τους. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να περικόψουν άλλες δαπάνες, όπως τις κοινωνικές.
Ποια είναι η διέξοδος για την Ευρώπη;
Όπως επισήμανε ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι στην πρόσφατη έκθεσή του για το μέλλον της Ευρώπης, η τελευταία χρειάζεται περισσότερο συνοχή και αλληλεγγύη. Τα κράτη – μέλη θα πρέπει να πάρουν σημαντικές αποφάσεις για να αντιμετωπίσουν το έλλειμμα παραγωγικότητας της ΕΕ σε σχέση με τις ΗΠΑ, να στηρίξουν αποφασιστικά την επαναβιομηχάνησή της, να αντιμετωπίσουν από κοινού τις παγκόσμιες προκλήσεις, όπως την κλιματική αλλαγή και κυρίως να φροντίσουν για την αμυντική τους αυτονομία, μέσω της στήριξης της αμυντικής βιομηχανίας.
Για το λόγο αυτό χρειάζεται η Ευρώπη να επενδύσει 800 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, που θα πρέπει να καλυφθούν από την εσωτερική αποταμίευση και την προσφυγή σε κοινό δανεισμό. Ωστόσο, υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ των κρατών-μελών όσον αφορά τη θέση της ΕΕ στο ΝΑΤΟ, τον κοινό δανεισμό, τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της αμυντικής βιομηχανίας και την αμυντική αυτονομία της.
