By 
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
της Μάρθας Λεκκάκου
«Τα νέα χωροταξικά πλαίσια είναι ίσως η πιο σημαντική αθέατη μεταρρύθμιση που υλοποιείται από αυτήν την κυβέρνηση» είπε χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης στη Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών, αλλά και σε κάθε δημόσια τοποθέτησή του ο Πρωθυπουργός, αναφερόμενος στο μεταρρυθμιστικό προφίλ της Κυβέρνησης, κάνει ειδική μνεία στο Πρόγραμμα Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων «Κωνσταντίνος Δοξιάδης» του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που αφορά στον ολοκληρωμένο πολεοδομικό σχεδιασμό για όλη την Επικράτεια.
Παράλληλα, ο αρμόδιος Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Νίκος Ταγαράς, συνηθίζει να λέει ότι «αυτή, η μεγαλύτερη πολεοδομική μεταρρύθμιση από συστάσεως του ελληνικού κράτους, αποτελεί ταυτόχρονα “εθνικό στοίχημα” που Πολιτεία, τεχνικός κόσμος και πολίτες καλούμαστε να κερδίσουμε όλοι μαζί».
Και η αλήθεια είναι ότι το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος που τρέχει όλη τη διαγωνιστική διαδικασία για λογαριασμό του ΥΠΕΝ, έχει αναλάβει ένα τιτάνιο έργο – και σε έκταση και σε σημαντικότητα και σε προϋπολογισμό -με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας- και σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα που δεν έχει προϋπάρξει ποτέ στη χώρα μας.
Ποια είναι αυτή η αθέατη μεταρρύθμιση που μάς αφορά όλους;
Και ποια είναι κατάσταση σήμερα και πώς φιλοδοξεί να την αντιμετωπίσει η Κυβέρνηση μέσα από το Πρόγραμμα «Κωνσταντίνος Δοξιάδης»;
H έλλειψη καθορισμένων χρήσεων γης, όρων και περιορισμών δόμησης, καθώς και η αδυναμία εφαρμογής χρήσιμων πολεοδομικών μέτρων και κινήτρων, έχουν οδηγήσει σε πολλαπλά προβλήματα για το περιβάλλον, στη μη ορθολογική οργάνωση του χώρου και σε φαινόμενα άναρχης ή και αυθαίρετης δόμησης.
Το σκηνικό αυτής της «πολεοδομικής αταξίας» συνοδεύεται από υπερβολική αστική διάχυση στον αγροτικό χώρο, που αντίστοιχα έχει οδηγήσει σε ελλείψεις βασικών τεχνικών και περιβαλλοντικών υποδομών, αλλά και σε αθέμιτο ανταγωνισμό από παράνομα χωροθετημένες δραστηριότητες έναντι των νομίμων, σε έλλειμα ασφάλειας δικαίου καθώς και στην ενίσχυση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Για την ολοκληρωμένη και αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, έχοντας εξασφαλίσει ένα σημαντικό προϋπολογισμό που ξεπερνά τα 600 εκατ. € από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας υλοποιεί με τη συνδρομή του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος το Πρόγραμμα Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων «Κωνσταντίνος Δοξιάδης» με στόχο:
α) να αποκαταστήσει τα προαναφερθέντα ζητήματα,
β) να άρει τα περιττά εμπόδια που δημιουργούν καθυστερήσεις στην υλοποίηση έργων, υποδομών και επενδύσεων με ταχύτητα και ασφάλεια δικαίου
γ) να καταστήσει τον χωρικό σχεδιασμό βασικό παράγοντα της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς και
δ) να συμβάλλει στην κοινωνική συνοχή και στην προστασία του περιβάλλοντος
Πάνω από 600 εκατ. € για όλη τη χώρα από το Ταμείο Ανάκαμψης
Από τις 1.035 Δημοτικές Ενότητες της χώρας οι 829 αποκτούν σύγχρονο πολεοδομικό σχεδιασμό
Ουσιαστικά, με την ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού, για πρώτη φορά στη χώρα μας θα γνωρίζουν όλοι τι και που επιτρέπεται να κατασκευασθεί και τι απαγορεύεται, καθώς και πώς θα πρέπει να μεταλλαχθούν τα αστικά κέντρα για να θωρακιστούν από ακραία καιρικά φαινόμενα που εντείνονται πλέον με ραγδαίο ρυθμό.
Ταυτόχρονα, καθώς κάθε πολεοδομικός σχεδιασμός συνοδεύεται υποχρεωτικά από Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, τόσο οι πολίτες όσο και το αστικό αλλά και φυσικό περιβάλλον θα προστατεύονται με ισχυρό δίχτυ ασφαλείας.
Σε μια χώρα που έχει ταλανιστεί από τη μνημονιακή δίνη και θέλει πλέον να προσελκύσει πολλές και σημαντικές επενδύσεις, η τάξη στον χώρο αποτελεί ίσως μια μεταρρύθμιση «εκ των ουκ άνευ», ίσως το «Α» της Ανάπτυξης, μιας και ο κάθε επενδυτής, Έλληνας ή ξένος, για να αξιοποιήσει σημαντικά κεφάλαια και να δημιουργήσει προστιθέμενη αξία και θέσεις εργασίας, θα πρέπει να μπορεί να λειτουργεί σε μια χώρα με σαφείς κανόνες στις χρήσεις γης. Και δη με ασφάλεια δικαίου. Και αυτό προβλέπεται σε αυτή την πολεοδομική μεταρρύθμιση, καθώς κάθε σχεδιασμός προβλέπεται ότι θα θεσμοθετηθεί με προεδρικά διατάγματα που θα έχουν τύχει επεξεργασίας από το Συμβούλιο της Επικρατείας.
Ποιο είναι το Πρόγραμμα Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων «Κωνσταντίνος Δοξιάδης»
Το Πρόγραμμα Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων «Κωνσταντίνος Δοξιάδης» περιλαμβάνει τις εξής 5 Δράσεις:
Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (Τ.Π.Σ.)
Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (Ε.Π.Σ.)
Αυτοτελείς Μελέτες για Ζώνες Υποδοχής Συντελεστή Δόμησης (Ζ.Υ.Σ.)
Αυτοτελείς Μελέτες Οριοθέτησης Οικισμών
Αυτοτελείς Μελέτες Χαρακτηρισμού Δημοτικών Οδών
Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ)
Τα Τ.Π.Σ. είναι τα πλέον σύγχρονα πολεοδομικά εργαλεία και τοποθετούνται στο πρώτο επίπεδο του πολεοδομικού σχεδιασμού. Εκπονούνται σε τουλάχιστον μία ή περισσότερες Δημοτικές Ενότητες (Δ.Ε.) ενός Δήμου και εναρμονίζονται με τις κατευθύνσεις των Περιφερειακών και των Ειδικών Χωροταξικών Πλαισίων και περιέχουν τις αναγκαίες ρυθμίσεις για την επίτευξη των σκοπών τους.
Τα Τ.Π.Σ. διέπονται από τις αρχές της βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης, η οποία περιλαμβάνει τις χωρικές, εδαφικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς και αυτές που σχετίζονται με την ορθολογική οργάνωση του χώρου.
Αντικείμενο του Προγράμματος είναι η εκπόνηση 227 διακριτών μελετών ΤΠΣ, οι οποίες καλύπτουν την έκταση μιας ή περισσοτέρων Δημοτικών Ενοτήτων και συνολικά (χωρικά / γεωγραφικά) 730 Δημοτικές Ενότητες σε όλη την επικράτεια. Κάθε ανάθεση Τ.Π.Σ περιλαμβάνει :
α) Κύρια Μελέτη
β) Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Μ.Π.Ε.)
γ) Ειδική Μελέτη Εκτίμησης Γεωλογικών Κινδύνων και Γεωλογικής Καταλληλότητας
δ) Μελέτη Οριοθέτησης των Υδατορεμάτων
Δια των Τ.Π.Σ. θα θεσμοθετηθούν ενδεικτικά:
χρήσεις γης
όροι δόμησης
κανονισμοί και περιορισμοί
κατοικημένες περιοχές
περιοχές προστασίας
περιοχές ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων
σημαντικές παρεμβάσεις πολεοδομικού σχεδιασμού
περιοχές ειδικών αστικών κινήτρων
οδικές υποδομές, μεταφορές, κατασκευές και περιβαλλοντικά δίκτυα
μέτρα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή
μέτρα για την υποστήριξη καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και διαχείριση των συνεπειών φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών
προϋποθέσεις ή περιορισμούς που απαιτούνται για την ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη και οργάνωση της περιοχής μελέτης
Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (Ε.Π.Σ.)
Το περιεχόμενό τους είναι το ίδιο με το περιεχόμενο των Τ.Π.Σ., ωστόσο η περιοχή στην οποία εφαρμόζεται ένα Ε.Π.Σ. δεν ταυτίζεται απαραίτητα με τα διοικητικά όρια δημοτικών ενοτήτων. Αυτό καθιστά τα Ε.Π.Σ. ιδιαίτερα χρήσιμα και ασφαλή για τη χωρική οργάνωση και ανάπτυξη περιοχών, οι οποίες μπορούν να λειτουργήσουν ως υποδοχείς σχεδίων, έργων και προγραμμάτων υπερτοπικής ή στρατηγικής σημασίας.
Αντικείμενο του Προγράμματος είναι η εκπόνηση 18 διακριτών μελετών Ε.Π.Σ. για 99 Δημοτικές Ενότητες.
Αυτοτελείς Μελέτες για Ζώνες Υποδοχής Συντελεστή Δόμησης (Ζ.Υ.Σ.)
Με τις μελέτες αυτές θα καθοριστούν συγκεκριμένες περιοχές:
εντός του αστικού χώρου (εντός εγκεκριμένων ρυμοτομικών σχεδίων, Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Γ.Π.Σ.), Σχεδίων Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων (Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π.), ρυθμιστικών σχεδίων, εγκεκριμένων ορίων οικισμών, ΒΙΠΑ -ΒΙΟΠΑ κλπ.)
εκτός των ιστορικών κέντρων των πόλεων, ορίων ιστορικών τόπων, παραδοσιακών οικισμών, αρχαιολογικών χώρων ή περιοχών στις οποίες έχουν επιβληθεί ειδικοί όροι δόμησης, όπου είναι εφικτό να αυξηθεί ο ισχύον συντελεστής δόμησης (Σ.Δ.).
Μέσω των Ζ.Υ.Σ. καθίσταται εφικτή :
η δημιουργία κοινόχρηστων χώρων σε πυκνοδομημένες πόλεις με μικρό κόστος
η αποδέσμευση των ιδιοκτητών απαλλοτριούμενων οικοπέδων ή διατηρητέων κτιρίων ή οικοπέδων που υπόκεινται σε περιορισμούς λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους (π.χ. ιστορικά κέντρα) και
η ενίσχυση της οικοδομικής δραστηριότητας
η προστασία πολιτιστικής κληρονομιάς (διατηρητέα)
Αυτοτελείς Μελέτες Οριοθέτησης Οικισμών
Πρόκειται για 12 ειδικές πολεοδομικές μελέτες που καθορίζουν τα όρια σε οικισμούς προϋφιστάμενους του 1923, καθώς και σε νομίμως υφιστάμενους οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων.
Οι μελέτες αυτές είναι αναγκαίες γιατί μεγάλο ποσοστό των οικισμών της χώρας είναι είτε οικισμοί χωρίς όρια, είτε έχουν όρια αναρμοδίως εγκεκριμένα και για το λόγο αυτό έχουν ακυρωθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας (Σ.τ.Ε.) Η έλλειψη ορίων οικισμών αποτελεί εμπόδιο για την ανάπτυξη νόμιμης οικοδομικής ή παραγωγικής δραστηριότητα. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα ακύρωσης ορίων από το Σ.τ.Ε. είναι οι περιπτώσεις του Ρεθύμνου και του Πηλίου, ενώ εκκρεμούν προσφυγές και σε άλλες περιοχές της χώρας.
Αυτοτελείς Μελέτες Χαρακτηρισμού Δημοτικών Οδών;
Στόχος του σχετικού προγράμματος είναι να συνταχθούν αυτοτελείς μελέτες χαρακτηρισμού δημοτικών οδών για όλη την επικράτεια. Η νομολογία του Σ.τ.Ε. ανέτρεψε τη νομοθεσία καθορισμού προϋποθέσεων κατασκευής κτιρίων σε εκτός σχεδίου περιοχές (κυρίως εκείνες που σχετίζονται με την υποχρέωση ενός οικοπέδου να έχει “πρόσωπο” σε έναν επίσημα χαρακτηρισμένο πολεοδομικά κοινόχρηστο δρόμο). Πάρα πολλές ιδιοκτησίες σε εκτός σχεδίου περιοχές, ακόμη και σημαντικού μεγέθους, έχουν καταστεί ακατάλληλες για δόμηση, παρά την πρόσβαση σε μη χαρακτηρισμένο δρόμο.
Το θέμα αυτό αφορά:
α) αδόμητες ιδιοκτησίες στις οποίες είχαν προγραμματιστεί σημαντικές επενδύσεις
β) τον εκσυγχρονισμό ή την επέκταση των υπαρχουσών επενδύσεων, κυρίως στον τουριστικό τομέα.
Η υλοποίηση των 5 Δράσεων του Προγράμματος Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων «Κωνσταντίνος Δοξιάδης» θα έχει ως αποτέλεσμα:
– Τη θεσμοθέτηση χρήσεων γης σε όλους τους Δήμους της χώρας
– Την προστασία του περιβάλλοντος
– Την αποθάρρυνση της αυθαίρετης δόμησης
– Την αυστηροποίηση των προϋποθέσεων δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές
– Την επίσπευση υλοποίησης επενδύσεων με ασφάλεια δικαίου
– Την προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή
– Τομεακά υπουργεία και ιδιώτες επενδυτές θα γνωρίζουν εκ των προτέρων ποιες δραστηριότητες επιτρέπεται να αναπτυχθούν σε κάθε περιοχή – θέση, για σωστή προετοιμασία μελετών και έργων
– Την εκτίμηση της πραγματικής αξίας των ακινήτων των ιδιοκτητών.
Οι πολίτες συμμετέχουν στον πολεοδομικό σχεδιασμό
Από τα μέσα Ιουλίου έχει ενεργοποιηθεί για το κοινό η ψηφιακή «Πλατφόρμα Συμμετοχής» για την κατάθεση σχολίων και απόψεων για τα Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ και ΕΠΣ) του Προγράμματος Πολεοδομικής Μεταρρύθμισης «Κωνσταντίνος Δοξιάδης» του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Ειδικότερα, η νέα Πλατφόρμα Συμμετοχής (ΠΛαΣ, http://polsxedia.ypen.gov.gr/) που σχεδίασε η Γενική Γραμματεία Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ δίνει τη δυνατότητα σε κατοίκους και φορείς από όλη τη χώρα να καταθέσουν ηλεκτρονικά τις απόψεις, τους προβληματισμούς και τις ιδέες τους για το χωροταξικό και πολεοδομικό καθεστώς της περιοχής τους, στην οποία εκπονείται Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο ή Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο.
Σκοπός της λειτουργίας της Πλατφόρμας Συμμετοχής είναι να διασφαλίσει ότι η τοπική γνώση και οι συλλογικές ανάγκες θα καταγραφούν και θα αξιολογηθούν εγκαίρως, συνεισφέροντας έτσι στις μελέτες των Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων της εκάστοτε περιοχής.
Ως εκ τούτου, αποτελεί ένα σύνθετο έργο που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, συμμετοχικές διαδικασίες και κοινωνική διαβούλευση. Αυτές οι διαδικασίες ενθαρρύνονται και διευκολύνονται από τη νέα Πλατφόρμα Συμμετοχής, εκφράζουν το δημοκρατικό προγραμματισμό σε τοπικό επίπεδο και διασφαλίζουν τον οριζόντιο συντονισμό της διοίκησης.
Μέσω της Πλατφόρμας Συμμετοχής, στη διεύθυνση http://polsxedia.ypen.gov.gr/, πολίτες και εμπλεκόμενοι φορείς μπαίνοντας στην ηλεκτρονική διεύθυνση μπορούν:
Να υποβάλλουν τις ιδέες και τις προτάσεις τους, από τα πρώτα μόλις βήματα της μελέτης, για την καλύτερη αντιμετώπιση τοπικών προκλήσεων και προβλημάτων.
Να ενημερωθούν και να σχολιάσουν τα προτεινόμενα εναλλακτικά σενάρια ανάπτυξης του πρώτου σταδίου εκπόνησης της μελέτης για την περιοχή τους.
Με αυτό τον τρόπο, το ΥΠΕΝ επιδιώκει να καταστήσει πιο ουσιαστική τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων φορέων και του κοινού και να διασφαλίσει διαφάνεια και ενσωμάτωση των απόψεων της τοπικής κοινωνίας στις πολεοδομικές προτάσεις. Όλα τα σχόλια που υποβάλλονται από το κοινό κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της Πλατφόρμας Συμμετοχής, καταγράφονται και διαβιβάζονται για αξιολόγηση στους αναδόχους μελετητές. Οι απόψεις, οι ιδέες και οι προτάσεις του κοινού είναι εξαιρετικής σημασίας καθώς πληροφορούν, παρέχουν νέες προοπτικές για την επίλυση των υπό εξέταση ζητημάτων, εκφράζουν ανάγκες και ισχυροποιούν τις μελέτες.
Η Πλατφόρμα Συμμετοχής είναι ένα ανεξάρτητο εργαλείο για τη συλλογή τοπικής γνώσης κατά το πρώτο στάδιο εκπόνησης της μελέτης και δεν πρέπει να συγχέεται με την επίσημη διαδικασία διαβούλευσης, η οποία ακολουθεί σε επόμενο στάδιο, στο πλαίσιο της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ).
Για την υλοποίηση του έργου έχουν αξιοποιηθεί πόροι με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, οι οποίοι προβλέπονται για την ενίσχυση των συμμετοχικών παρεμβάσεων στη διαδικασία του χωρικού σχεδιασμού.
Σημειώνεται ότι η Πλατφόρμα είναι προσβάσιμη από ηλεκτρονικό υπολογιστή και από κινητές συσκευές.
Ήδη από τον Ιούλιο έως σήμερα, κοντά στους 2.000 φορείς και πολίτες έχουν καταθέσει τα σχόλιά τους, βοηθώντας έτσι τους μελετητές να αποκτήσουν πληρέστερη εικόνα για τα προβλήματα αλλά και τα αιτήματα της τοπικής κοινωνίας.
