Nocturno

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Τοday Press

Του Δρ. Κωνσταντίνου Μπούρα

Αφήγηση – ρητορική. Φωτογραφία, μετείκασμα, πληροφορίες, πληροφορική, ανθρώπινος εγκέφαλος, και σύγχρονη τέχνη. Με αφορμή την ατομική έκθεση τού Βασίλη Γεροντάκου στη Luminous Eye Gallery με τίτλο «Nocturno», κρατώντας στο κομοδίνο δίπλα στο προσκεφάλι μου το σχετικό βιβλίο αναλογίζομαι τι έχει συμβεί στη Σύγχρονη Τέχνη τα τελευταία σαράντα χρόνια.

Το βιβλίο λειτουργεί ως «σουβενίρ» ωραίων στιγμών όταν πρωτοβρεθήκαμε αντιμέτωποι με το πρωτότυπο έργο Τέχνης σε μια «μετωπική σύγκρουση», όρθιοι σε έναν εκθεσιακό χώρο με όλες τις ψυχοσωματικές, νοητικές και πνευματικές συνυποδηλώσεις που ενεργοποιεί η δια ζώσης κίνηση σε ένα πολύπλοκο, πολυσύνθετο, πολυσήμαντο ενεργοπληροφοριακό πεδίο.

Αμέσως μετά την πρώτη επαφή αποτυπώνονται δυσεξιχνίαστα μετεικάσματα στον εγκέφαλο (αλλά όχι μόνο) τού «επαρκούς θεατή-αναγνώστη». Αν ανατρέξουμε στο σύστημα Στανισλάβσκι, ανάλογα με τις «προσλαμβάνουσες εικόνες», την εμπειρία, την προσωπικότητα, την ιδιοσυγκρασία, τον χαρακτήρα κάθε ατόμου, ενεργοποιούνται άλλοι ανακλαστικοί, ή λιγότερο αυτόματοι μηχανισμοί. Έτσι η πρώτη «πρόσληψη» ενός λογοτεχνικού ή καλλιτεχνικού έργου εγγράφεται προσωρινά στη “short memory” τής συνείδησης (που λειτουργεί σαν μνήμη RAM ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή). Η αποθήκευση στην επιφάνεια εργασίας, στον σκληρό δίσκο ή σε μονάδα USB αρχίζει (θεωρητικά) αμέσως μετά και τείνει προς το άπειρον χάνοντας συνεχώς (συνήθως) ή επαυξάνοντας την έντασή της.

Ο σύγχρονος άνθρωπος κατακλύζεται από μια πληθώρα εισερχόμενων πληροφοριών (κυρίως εικόνων-ήχων, αλλά και άλλων αποτελεσμάτων των αισθήσεων). Η επεξεργασία, ταξινόμηση και επαναχρησιμοποίηση των δεδομένων (data) απαιτεί διάφορους ελεγκτικούς μηχανισμούς, που θα τους λέγαμε εν συντομία «Κριτική Σκέψη».

Εάν έχετε θητεύσει ένορκος σε κακουργιοδικείο, θα έχετε συνειδητοποιήσει πως το ίδιο γεγονός που έχουμε καταγράψει σε βίντεο και το βλέπουμε στην οθόνη μπορεί κάθε αυτόπτης μάρτυρας να το ερμηνεύσει, να το αφηγηθεί, να το διηγηθεί με άπειρους τρόπους και να σταθεί απέναντί του με ρευστά συναισθήματα, συνεχώς διαφοροποιούμενα από ημέρα σε ημέρα και από στιγμή σε στιγμή, ανάλογα με την κατ’ αντιπαράστασιν σύγκρουσή του με άλλα πρόσωπα τού «δράματος».

Η σχετικότητα τής λεγομένης εξωτερικής «πραγματικότητας» έχει μελετηθεί από τους φιλοσόφους όλων των εποχών κι έχει αμφισβητηθεί εμπράκτως από λογοτέχνες και καλλιτέχνες που προϋπήρχαν τής Νεωτερικότητας, της Μετανεωτερικότητας και άλλων αισθητικών κινημάτων.
Η «Θεωρία τής Σχετικότητας», όπως την εφάρμοσε δραματουργικά ο Νομπελίστας Πιραντέλλο έχει ήδη κατακτηθεί από τις νέες γενιές και ο «φακός» έχει μετατεθεί από έξω προς τα μέσα.

Το εσωτερικό τοπίο μιας αδιάκοπης, αέναης, βασανιστικής αυτοψυχαναλυτικής ομφαλοσκόπησης έχει έρθει τώρα μεγεθυμένο στο προσκήνιο και με αυτό ασχολούμαστε τώρα. Η εντροπία τού συστήματος «πομπός-δέκτης», «καλλιτέχνης-κοινό» έχει χτυπήσει κόκκινο, αφού η απειρία συνδυασμών και η παντελής έλλειψη μέτρων και σταθμών έχει προκαλέσει μία χαοτική, συγκρουσιακή, υψηλού δυναμικού ενεργειακή ζέση.

Εάν προσθέσεις την ανάδραση, την ανατροφοδότηση, τη διάδραση, την συνδημιουργία, την αποδόμηση, την αναδημιουργία, την προσωπική έκφραση, την απαίτηση πρωτοτυπίας και προσωπικού ύφους, την θρυλούμενη αυτοδυναμία-ανεξαρτησία τού λογοτέχνη-καλλιτέχνη αφηγητή, που μόνον αυτάρκης δεν είναι στην καταναλωτική «Κοινωνία τής Αφθονίας», όπου κυριαρχεί η Διαφήμιση στο παντοειδές Χρηματιστήριο των Αξιών, τότε είναι νομοτελειακώς αναπόδραστη η «Κρίση τού Θεάτρου», το «τέλος» τής ζωγραφικής, τής ποίησης και άλλων «νεολιθικών» παραστατικών τεχνών που αφορούν (αφορούσαν) το θηλαστικό της δαρβινικής Εξελίξεως (εάν πιστέψουμε σε αυτή τη θεωρία).

Όμως τα πάντα εξελίσσονται, ρέουν, σύμφωνα με τον μυστικό διδάσκαλο-ποιητή Ηράκλειτο.
Κι εάν χάσαμε στη διαδρομή τούς παλαιούς «παραμυθάδες» τής Ανατολής, τους πλανόδιους καλλιτέχνες τού πανάρχαιου «θεάτρου σκιών» των μυστηρίων και της εκλαϊκευμένης γνώσης, το σίγουρο είναι πως ο λεγόμενος «ερπετοειδής εγκέφαλος» τής Ανθρωπότητας επιμηκύνεται προκειμένου να καλύψει το κενό που άφησε κι αφήνει η υπέρμετρη, ολοένα επιταχυνόμενη ανάπτυξη τής Τεχνολογίας.

Η Τέταρτη Ρομποτική Επανάσταση σήμανε το τέλος πολλών αφελών προκαταλήψεών μας. Οι μεσαιωνικές προλήψεις θα καταρρεύσουν αμέσως μόλις διατεθούν ελεύθερα στην αγορά οι κβαντικοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές.

Η Πέμπτη «Βιομηχανική» Επανάσταση μπορεί να αλλοιώσει τις παραδοσιακές έννοιες βίου-πολιτείας [μόνον στην ελληνική γλώσσα ο βίος και η ζωή δεν είναι ταυτόσημες έννοιες].
Οι καλλιτέχνες, οι λογοτέχνες, οι Ποιητές είναι σεισμογράφοι, παλμογράφοι, ευαίσθητες κεραίες των προκλήσεων που έρχονται, των αλλαγών που θα σημάνουν την επέλευση μιας καινούργιας Αναγέννησης ή ενός νέου, καινοπαγούς, καινοφανούς εφιαλτικού Μεσαίωνα.

Παρακολουθώντας τους πίνακες αυτής της πραγματικά εκπληκτικής έκθεσης φωτογραφίας στον ευπρόσιτο καλλιτεχνικό εκθεσιακό χώρο τού Κουκακίου, όπου γίνονται παντοειδείς ζυμώσεις με ισχυρό αντίκτυπο και ανεξίτηλο στίγμα στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα και ξεφυλλίζοντας το σχετικό βιβλίο ανασύρω από την μνήμη εικόνες και σύμβολα που ενισχύουν τις ελπίδες κι εξασθενίζουν τους φόβους μου. Αυτή άλλωστε δεν είναι και η λειτουργικότητα τής Ποίησης όταν συμπεριλαμβάνει όλες τις Τέχνες και τις Επιστήμες αδιακρίτως;