By 
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
της Νανάς Παπαδογεωργάκη
Δικηγόρου Αθηνών
Διαπιστευμένης Διαμεσολαβήτριας & Διαπραγματεύτριας
Η παραβατική συμπεριφορά αποτελεί ένα πολυδιάστατο πρόβλημα και η αιτία που οδηγεί στην εκδήλωσή της οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Οι πιο σημαντικοί από αυτούς αφορούν στην οικογένεια, στην αλλαγή στη φύση της οικογένειας, όπως οι εργασιακές απαιτήσεις που βιώνουν οι γονείς και οι πολλές ώρες απουσίας από το σπίτι, οι κακές πρακτικές στη διαχείριση της οικογένειας, όπως η πλημμελής παρακολούθηση των παιδιών, οι υπερβολικά χαλαροί ή υπερβολικά αυστηροί γονείς, η δυσαρμονική συμβίωση των γονέων, η υπερπροσφορά υλικών αγαθών προς τα παιδιά και πολλοί άλλοι λόγοι όπως η κακή χρήση του διαδικτύου, το άγχος, η ενδοοικογενειακή βία.
Επιστήμονες που έχουν ασχοληθεί ενδελεχώς με το πολυπαραγοντικό αυτό θέμα, όπως κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι έχει αποδειχθεί ότι, ο χαλαρός έλεγχος στο πλαίσιο της οικογένειας και η έλλειψη επικοινωνίας, ανάμεσα στον γονιό και στο παιδί, ευνοούν και αυτά την παραβατικότητα.
H ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών με δράσεις – παρουσιάσεις – ενημερώσεις για το σχολικό εκφοβισμό
Ο νόμος 5029/2023 «Ζούμε Αρμονικά ΜΑΖΙ, Σπάμε τη Σιωπή», που έγινε γνωστός πρόσφατα λόγω της λειτουργίας της ψηφιακής πλατφόρμας σχετικά με ανώνυμη και επώνυμη αναφορά περιστατικών ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού, έχει ως αντικείμενο όχι μόνο τις καταχωρήσεις των περιστατικών και την καταστολή μέσω της διαδικασίας αυτής, αλλά επίσης και την ανάπτυξη δράσεων και προγραμμάτων για την πρόληψη και αντιμετώπιση των περιστατικών ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού.
Στο πλαίσιο λοιπόν της πρόληψης, η δημιουργία καταρχήν κλίματος εμπιστοσύνης και ασφάλειας από τους καθηγητές μέσα στα σχολεία είναι αναγκαία. Η στάση των εκπαιδευτικών στα θέματα του εκφοβισμού και της βίας πρέπει να γίνεται γνωστή στους μαθητές από την αρχή της σχολικής χρονιάς, έτσι ώστε, όταν συμβούν τα περιστατικά, τα παιδιά να νιώσουν ότι περιβάλλονται στο σχολείο από εκπαιδευτικούς με ενσυναίθηση.
Ως κοινωνία είμαστε πολύ πίσω στην ενσυναίθηση και αυτό το συναντάμε και στη σχολική κοινότητα.
Είμαστε στην εποχή της γρήγορης διεκπεραίωσης των πραγμάτων. Οι εκπαιδευτικοί είναι μονίμως επιφορτισμένοι να ολοκληρώσουν το ημερήσιο πρόγραμμα, να λογοδοτήσουν για τους χρόνους τους και τέλος να πάνε στο επόμενο τρίμηνο ή τετράμηνο με βάση και το πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας.
Τα σχολεία όμως έχουν ανάγκη από διεπιστημονική στελέχωση. Η ουσιαστική στελέχωση των σχολείων αφορά όχι μόνο σε συνεδρίες με ψυχολόγους, που σε κάθε περίπτωση δεν επαρκούν, αλλά και στη στήριξη όλης της εκπαιδευτικής κοινότητας από ειδικούς επιστήμονες, όπως κοινωνιολόγους, διαμεσολαβητές, εγκληματολόγους, ψυχολόγους κλπ
Σκοπός των ενημερώσεων αυτών είναι να κατανοήσουν οι διευθυντές των σχολείων αλλά και το σύνολο των εκπαιδευτικών τα οφέλη της υιοθέτησης ενός προγράμματος σχολικής διαμεσολάβησης, καθώς και να ενημερωθούν για τους τρόπους πρόληψης συγκρούσεων μέσα στη σχολική κοινότητα. Όλες οι πρωτοβουλίες ξεκινούν από τους διευθυντές των σχολείων. Υπάρχουν διευθυντές σχολείων που δείχνουν επιφύλαξη να εκκινήσουν τέτοια προγράμματα με το επιχείρημα ότι «εμείς δεν αντιμετωπίζουμε φαινόμενα συγκρούσεων και εκφοβισμού στο σχολείο μας».
Η απάντηση μας είναι ότι η εφαρμογή προγραμμάτων συγκρούσεων γίνεται στα σχολεία κατεξοχήν στα πλαίσια πρόληψης και σιγά σιγά η πρόληψη μετατρέπεται σε κουλτούρα.
Εκτιμάται πάντως ότι το κλειδί στη σχέση εκπαιδευτικού – μαθητή είναι σε μεγάλο βαθμό η ενσυναίσθηση. Είναι πολύ σημαντικό ο εκπαιδευτικός να είναι προσεκτικός και να παρατηρεί. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι σε επαγρύπνηση σε όλους τους χώρους του σχολείου, καθώς τα περιστατικά εκφοβισμού σημειώνονται κυρίως σε απόμερα μέρη, ενώ ο εκφοβισμός γίνεται μέσω κινητών τηλεφώνων ή/και διαδικτύου, ακόμα και την ώρα του μαθήματος.
ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ – ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
Σχολική Διαμεσολάβηση (ή αλλιώς η διαμεσολάβηση συνομηλίκων)
Οι ίδιοι οι μαθητές εκπαιδεύονται ως διαμεσολαβητές και με ειδικές δεξιότητες επικοινωνίας και διαλόγου, ως ουδέτεροι και αμερόληπτοι τρίτοι, χωρίς να κρίνουν και να κατακρίνουν τους διαφωνούντες – συμμαθητές τους, τους βοηθούν να επιλύσουν τη διαμάχη/ σύγκρουση τους.
Έτσι, λοιπόν συναντάμε εντός του σχολικού περιβάλλοντος συγκρούσεις :
μεταξύ διευθυντών και εκπαιδευτικών
μεταξύ δύο ή περισσότερων εκπαιδευτικών
μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών
μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών
μεταξύ δύο ή περισσότερων μαθητών.
Οι έρευνες δείχνουν ότι με την εφαρμογή προγραμμάτων σχολικής διαμεσολάβησης, μειώνονται οι βίαιες αντικοινωνικές συμπεριφορές, οι τραυματισμοί από καυγάδες και σπρωξίματα με συνέπεια και την αντίστοιχη μείωση του ποσοστού πειθαρχικών μέτρων και αποβολών.
Η πρόληψη και η αντιμετώπιση φαινομένων βίας στις σχολικές μονάδες, όπου έχει εφαρμοστεί στο παρελθόν, έχει κομίσει θαυμάσια αποτελέσματα στα σχολεία, υπαγορεύεται δε πλέον και από το πρόσφατο νόμο 5029/2023 «Ζούμε Αρμονικά ΜΑΖΙ, Σπάμε τη Σιωπή», συνεπώς οι σχετικές πρωτοβουλίες είναι επιτακτική ανάγκη να ξεκινήσουν άμεσα.
Ποιοι ωφελούνται από προγράμματα επίλυσης συγκρούσεων στα σχολεία, όπως η σχολική διαμεσολάβηση;
Όλα τα σχολεία μπορούν να επωφεληθούν από τη διαμεσολάβηση σε όλα τα επίπεδα συγκρούσεων εντός της σχολικής κοινότητας.
Πέρα δε από τα χαρακτηριστικά της διαμεσολάβησης ως διαδικασίας, η διαμεσολάβηση αποτελεί σπουδαίο μέσο απόκτησης της γνώσης για την εκπαίδευση του πολίτη στη μετέπειτα ενήλικη ζωή του, προσφέροντας στα παιδιά την κατάλληλη εκπαίδευση για τη διαχείριση των συγκρούσεων και των κρίσεων που θα συναντήσουν στη ζωή τους.
