«Κόπηκε» στον Όμηρο

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press

της Κωνσταντίνας Δ. Καρακώστα

Η πρώτη οργή με καταστροφικές συνέπειες που έχει καταγραφεί στην Ιστορία είναι αυτή του Αχιλλέα. Παρόλο που στην Ιλιάδα ο Αχιλλέας παρουσιάζεται ως ο κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος του ηρωϊκού ήθους και της αρετής, ο πιο γενναίος πολεμιστής, εκείνος που διέθετε τα υψηλότερα και ευγενέστερα ψυχικά χαρίσματα απ’ όλους τους ήρωες του Ομήρου, εντούτοις το υπέρμετρο πείσμα του και η οργή του κατέληξαν σε βάρος του ιδίου και του στρατεύματός του. Η μήνις του και συνακόλουθα η αναγνώριση της ηθικής ευθύνης και η αποδοχή εκ μέρους του ότι διέπραξε ένα σημαντικό λάθος πολιτικής και ηθικής κρίσης με καταστροφικά αποτελέσματα αποτέλεσε για τον Όμηρο τον ακρογωνιαίο θεματικό λίθο για την Ιλιάδα.

Το συνέδριο που συνδιοργάνωσε πριν λίγες ημέρες η Καθημερινή με το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, το London School of Economics και το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, με αφορμή τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης, οδήγησε σε τοποθετήσεις που προκάλεσαν αντιδράσεις. Ίσως η πλέον πολυσυζητημένη συνέντευξη ήταν αυτή του Αλέξη Τσίπρα. Ανάμεσα στα πολλά και ενδιαφέροντα αξίζει κανείς στα σταθεί στις δηλώσεις του «Ατυχής η διαχείριση των τηλεοπτικών αδειών», «Υπήρξαν λάθη στους χειρισμούς μας» για την υπόθεση Novartis, «Λάβαμε εντολή διαπραγμάτευσης όχι εξόδου από το ευρώ» και «Δεν είχα στο μυαλό μου μια πολιτική ρεβάνς για την “Πρώτη φορά Αριστερά”». Πολλά μπορεί να θυμηθεί κανείς από την ταραγμένη εκείνη περίοδο και να αντιτάξει. Τα «βόθροκάναλα της διαπλοκής», «το μεγαλύτερο σκάνδαλο της Μεταπολίτευσης», «το ευρώ δεν είναι φετίχ», «ή εμείς ή αυτοί» είναι τα συνθήματα που φώναζε ο Σύριζα για τα όλα τα παραπάνω.

Σήμερα γνωρίζουμε πως διαψεύστηκαν όσοι πίστεψαν στο στομφώδες πείσμα του Αλέξη Τσίπρα. Πολύ γρήγορα απέδειξε ότι δεν εμφορούνταν από τις οικουμενικές αξίες που τόσο σθεναρά διαφήμιζε, σε αντίθεση με τους προκατόχους του. Μέσα σε μόλις πέντε μήνες και χωρίς κανένα δισταγμό παραμέρισε βίαια μια ομάδα πολιτικών του συντρόφων – συμμάχων στη μεγάλη του επανάσταση εναντίον του «ευρωπαϊκού κατεστημένου». Αποκαθαρμένος πολιτικά από τις ακραίες, ριζοσπαστικές αριστερές συνιστώσες, τις οποίες η ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή είχε οριστικά απορρίψει εδώ και δεκαετίες, μετατοπίστηκε πλήρως ιδεολογικά, προσαρμόστηκε ασμένως στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα, ζήτησε άμεσα τη συνδρομή των ανάλγητων ευρωπαϊκών θεσμών και ξέχασε εντελώς το όραμα της επανάστασης. Έκτοτε στο στόχαστρο έβαλε την εξόντωση των πολιτικών του αντιπάλων, τους οποίους με κάθε αφορμή κρεμούσε ανηλεώς στα μανταλάκια.

Η εξέλιξη των πολιτικών πραγμάτων στην Ελλάδα απέδειξε περίτρανα πως πεισματικές συμπεριφορές που βρίσκονται πέρα από τη λογική αποδεικνύονται καταστροφικές. Βέβαια, την αλήθεια αυτή μας τη δίδαξε ο Όμηρος εκατοντάδες χρόνια πριν. Η σύγκρουση του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα είχε ολέθριες συνέπειες για το αχαϊκό στράτευμα και θα έκρινε μοιραία την έκβαση του πολέμου στην Τροία αν την ύστατη στιγμή ο βασιλιάς των Μυρμιδόνων δεν υποχωρούσε, αναγνωρίζοντας πλήρως τα λάθη που διέπραξε. Η οδυνηρή τιμωρία του ήταν επιβεβλημένη για λόγους ηθικής τάξης. Ο Αχιλλέας αναγκάστηκε να ομολογήσει το λάθος του, αποδέχτηκε το θάνατο του Πατρόκλου ως το τίμημα της οργισμένης συμπεριφοράς του και επέστρεψε στη μάχη. Το ομηρικό δίδαγμα είναι σαφές: η διαφύλαξη της εξουσίας προϋποθέτει την υποχώρηση, τον συμβιβασμό αλλά και την ξεκάθαρη και χωρίς περιστροφές δημόσια αιτιολόγηση των πράξεων του κυβερνήτη. Η ανάληψη της προσωπικής πολιτικής ευθύνης και επομένως η αναγνώριση του διαπραγμένου πολιτικού σφάλματος μπορούν στο τέλος να επιφέρουν τη σωτήρια λύση. Αρκεί να αναλαμβάνονται!

Κωνσταντίνα Δ. Καρακώστα

Επίκ. Καθηγήτρια Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας