By 
του Ζαχαρία Ζούπη
Πολιτικός αναλυτής και επικεφαλής ερευνών της Opinion Poll
H τραγωδία στα Τέμπη σηματοδότησε αλλαγές στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην χώρα και την συναισθηματική φόρτιση της κοινωνίας και ιδιαίτερα της κοινωνίας , αλλά και στις κοινωνικές, πολιτικές διεργασίες χωρίς να φαίνεται να φέρνει ανατροπές στο πολιτικό σκηνικό.
Επτά δημοσκοπήσεις που δημοσιοποιήθηκαν σε πρώτη φάση σε χρονική απόσταση μίας ή δύο εβδομάδων από την τραγωδία, αποτύπωσαν την εικόνα της στιγμής. Τα αποτελέσματά τους μας δίνουν πολύτιμο υλικό.
Το ερώτημα που τίθεται εξ αρχής είναι: Αυτά τα αποτελέσματα των πρώτων δημοσκοπήσεων δείχνουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του τι φέρνει η τραγωδία σε πολιτικό επίπεδο; Η απάντηση είναι όχι.
Η τραγωδία είναι ακόμα νωπή, οι πολιτικές διεργασίες είναι σε αρχικό στάδιο, ο θυμός κυριαρχεί ακόμα και αυτό σε συνδυασμό με την έντονη κομματική πόλωση που έτσι κι αλλιώς προϋπήρχε διαμορφώνουν την εικόνα της στιγμής. Η πραγματική αποτίμηση της τραγωδίας θα γίνει σε δεύτερο και τρίτο στάδιο, θα φανεί από συνεχείς έρευνες και πολλά θα εξαρτηθούν από την διαχείριση της κρίσης από την κυβέρνηση και όλα τα κόμματα.
Τι μπορούμε να αντλήσουμε επομένως από τα πρώτα ευρήματα;
1ο: Υπάρχει μια διάχυτη θλίψη και ένας θυμός για την απροσδόκητη απώλεια 57 ζωών.
Την ηρεμία ότι μπορούμε να ταξιδεύουμε με ασφάλεια έχει διαδεχθεί μια ανασφάλεια, ένας θυμός σε όλα τα κοινωνικά ακροατήρια και ιδιαίτερα τους νέους ανθρώπους που ταυτίζονται με τους νέους που χάθηκαν τόσο άδικα, τόσο απροσδόκητα επειδή ένας Σταθμάρχης και οι γύρω απ΄αυτόν ήταν από άσχετοι μέχρι κτηνωδώς αδιάφοροι και ένα Κράτος , ένας ολόκληρος Οργανισμός σαν τον ΟΣΕ συζητούσε επί είκοσι χρόνια για τα νέα συστήματα ασφαλείας και δεν μπορούσε να τα εγκαταστήσει, ενώ από την περίφημη σύμβαση 717 του 2014 πέρασαν κοντά δέκα χρόνια χωρίς να υλοποιηθεί.
2ο Στην πραγματικότητα δεν έχει έρθει στην επιφάνεια μόνο το θέμα της ασφάλειας των τρένων, αλλά το συνολικό θέμα σε τι χώρα ζούμε, τι Κράτος έχουμε και αυτό συνιστά σημαντική μεταβολή της ατζέντας του πολιτικού διαλόγου.
Η ποιότητα λειτουργίας θυλάκων του βαθιού Κράτους, η αμεριμνησία διοικούντων, ή έλλειψη κάθε ελέγχου- αξιολόγησης- αξιοκρατίας , ο ωχαδελφισμός τμήματος των δημοσίων υπαλλήλων , η αποτελεσματικότητα του Πολιτικού Συστήματος στο σύνολό του, η αλήθεια για Οργανισμούς που μας έχουν κοστίσει δισεκατομμύρια και οι σκανδαλώδεις συμβάσεις με Ιδιώτες , ο τρόπος που γίνονται οι Μελέτες για τα δημόσια έργα , όλα αυτά μαζί έρχονται στην επιφάνεια και θα απασχολήσουν τον διάλογο στην πορεία προς τις εκλογές.
3ο Όπως ήταν αναμενόμενο, η Ν.Δ υφίσταται σημαντικές φθορές και πέφτει 3%-4% στην πρόθεση ψήφου.
Πρόκειται για σημαντική φθορά που συμπαρασύρει σειρά δεικτών που αφορούν την αξιολόγηση του έργου της Κυβέρνησης, αλλά για πρώτη φορά τόσο έντονα και το προφίλ του Πρωθυπουργού, όπως ακόμα και την παράσταση νίκης που στην οποία ωστόσο προηγείται η Ν.Δ κατά 20% τουλάχιστον. Παρά την σημαντική φθορά δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ανατροπή στους συσχετισμούς αφού η Ν.Δ προηγείται στην πρόθεση ψήφου κατά μέσο όρο του αποτελέσματος και των επτά δημοσκοπήσεων 3.8% . Αν δε κάποιος μελετήσει την εκτίμηση ψήφου κατά το έγκριτο site Europe Elects η διαφορά φτάνει στο 4.6% αν εξάγουμε τον μέσο όρο και από τις επτά έρευνες. Έχει αξία δε, ότι η Ν.Δ διατηρεί ποσοστό κοντά στο 34% ως εκτίμηση ψήφου. Βρίσκεται δηλαδή στην ζώνη του 33%-34% παρά τις απώλειες, αφού πριν τα Τέμπη η εκτίμηση ψήφου την εμφάνιζε στο 36%-37%.
4ο Το πραγματικό εύρημα είναι ότι την ώρα που η Ν.Δ χάνει 4 μονάδες, το δεύτερο και τρίτο κόμμα δεν εισπράττουν τίποτα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ γιατί έχει επιλέξει μια στρατηγική που οδηγεί ευρύτατα τμήματα του Κέντρου και της Μεταρρυθμιστικής Αριστεράς να έχουν κατεβάσει τα ρολά και να μην μπορούν να διανοηθούν ότι μπορεί να υπάρχει μια επιστροφή του στην εξουσία. Ο ΣΥΡΙΖΑ με την τακτική του έχει χάσει την δυνατότητά του να πείθει τους θεσμικούς και να γίνεται ελκυστικός στους αντισυστημικούς. Από την μεριά του το ΠΑΣΟΚ μέσα στην απροσδιοριστία της στρατηγικής του και τον μετεωρισμό του μεταξύ ανανέωσης και παρελθόντος, αγνοώντας ολόκληρα τμήματα της ιστορικής του πορείας, δεν φαίνεται να πείθει ότι κάτι νέο, σύγχρονο, δυναμικό γεννιέται , ούτε βέβαια να ξεχαστεί το γεγονός ότι έχει κυβερνήσει μόνο του ή με την Ν.Δ ( 2012-2015) την χώρα.
Στην ουσία Ν.Δ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ είναι τα τρία κόμματα που έχουν κυβερνήσει την χώρα , άρα λίγο ή πολύ, δικαίως ή αδίκως στο μυαλό των πολιτών επιμερίζονται ευθύνες και το Κράτος του σήμερα, ότι και αν πουν , ότι και αν φωνάξουν. Ακριβώς γι ΄αυτό και οφείλουν να μην παρασυρθούν σε μια άγονη αντιπολίτευση, αναλαμβάνοντας ευθαρσώς ευθύνες τους, μη συγκαλύπτοντας βεβαίως τις ευθύνες της σημερινής Κυβέρνησης που σε τελευταία ανάλυση δεν είναι Κυβέρνηση ενός χρόνου , αλλά Κυβέρνηση που θα ολοκληρώσει μια πλήρη θητεία. Άλλωστε υπάρχει μια υφέρπουσα αμφισβήτηση των κομμάτων και δη των συστημικών, αφού επανειλημμένες έρευνες δείχνουν εμπιστοσύνη μεταξύ 15%-18% απέναντι στο Πολιτικό Σύστημα. Το ίδιο ισχύει και για το συνδικαλιστικό κίνημα που η εμπιστοσύνη απέναντι σ΄αυτό κινείται στο πλαίσιο του 12%-15%. Έτσι διάλογοι του επιπέδου « εγώ τα έκανα όλα τέλεια »ή κινητοποιήσεις που στο όνομα της συγκίνησης με συνθήματα υπέρ της αξιοκρατίας και της αξιολόγησης από όσους επί δεκαετίες πολέμησαν κάθε τέτοια έννοια ή εναντίωσης απέναντι σε ιδιωτικοποιήσεις όταν κάποιες από αυτές τις υπέγραψε ο ΣΥΡΙΖΑ και την ευθύνη της κατάστασης του ΟΣΕ και του σιδηροδρομικού δικτύου την έχει ο κρατικός ΟΣΕ, θα έχουν καταστροφικά αποτελέσματα για αυτούς. Πρακτικά δουλεύουν για να στρώσουν το χαλί σε άλλους.
5ο Ποιοι είναι αυτοί οι άλλοι; Ποιοι σ΄ αυτή την φάση φαίνεται να κερδίζουν κάτι;
Στις έρευνες είναι σαφές: Κερδίζουν τα πιο μικρά κόμματα ( Κ.Κ.Ε, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ , ΜΕΡΑ 25) και κόμματα που σήμερα είναι εκτός Βουλής από τα ακροδεξιά και τα ακροαριστερά . Το δε κόμμα Κασιδιάρη διατηρεί αν δεν αυξάνει τις δυνάμεις του, εμφανιζόμενο ως η πιο καθαρή αντισυστημική λύση που πάει να το αποκλείσει το « Σύστημα».
Παράλληλα ανεβαίνει ο αριθμός των αναποφάσιστων, διευρύνεται συνολικά η γκρίζα ζώνη σημαντικό τμήμα της οποίας διαθέτει αντισυστημικά αντανακλαστικά ( Περίπου οι μισοί επιλέγουν τον κανένα για Πρωθυπουργό και αντίστοιχο ποσοστό αναζητά μια άλλη Κυβέρνηση από τα κρατούντα σενάρια.
Το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι πως θα μοιραστούν οι ζημιές μεταξύ των κρατούντων κομμάτων, αλλά πως δεν θα διακυβευτεί παραπέρα η εμπιστοσύνη προς το Πολιτικό Σύστημα. Ο ξυλοδαρμός του Γ. Βαρουφάκη, οι αποδοκιμασίες προς τον Δ. Βίτσα , η καταστροφή του Μνημείου των θυμάτων κάποιων « οργισμένων» και άλλα φαινόμενα των ημερών δείχνουν ένα κίνδυνο. Βέβαια δεν υπάρχει μόνο η τυφλή οργή, το μίσος στο όνομα του πόνου. Υπάρχει και η οργή αυτών που εκφράζονται εντός του συστήματος, αυτών που ανησυχούν, αυτών που δεν αντέχουν τους βρυκόλακες του εθνικού πόνου. Και αυτό είναι κάτι που πρέπει να λάβουν υπόψη πολύ σοβαρά όλα τα κόμματα.
Ο χρόνος μέχρι τις εκλογές κυλάει αντίστροφα
6ο Αυτά προκύπτουν αυτή την στιγμή. Ο χρόνος όμως θα φέρει ψυχραιμία, ωριμότερες σκέψεις. Ποτέ εκλογές δεν κρίθηκαν μονοθεματικά.
Ωστόσο υπάρχει και κάτι άλλο. Οι πολίτες θα κρίνουν ποιοι εργάζονται στην πραγματικότητα να τιμωρηθούν όσοι ευθύνονται για το έγκλημα, ποιοι προωθούν αλλαγές αυτού του Κράτος αλά ΟΣΕ. Οι κραυγές και οι εύκολες κριτικές αποτελούν για τα αυτιά τους θόρυβο συχνά χωρίς καμία αξία. Παράλληλα θα συγκρίνουν πρόσωπα και καταστάσεις, θα κάνουν τον δικό τους συνολικό απολογισμό για όλα όσα έχουν συμβεί αυτά τα χρόνια και πως κινήθηκαν τα κόμματα και στο τέλος θα οδηγηθούν στις κάλπες θέλοντας σταθερότητα, οικονομική ευημερία και Ανάπτυξη, ισχυρό κοινωνικό Κράτος, εγγυήσεις για μια βαθιά αλλαγή στην χώρα, για γενναίες μεταρρυθμίσεις, για να αποτελούν παρελθόν οι παθογένειες του Κράτους της Μεταπολίτευσης. Ο χρόνος μέχρι τις εκλογές φαίνεται μικρός, αλλά είναι μεγάλος λόγω της πυκνότητάς του σ΄αυτές τις συνθήκες.
7ο Βρισκόμαστε σε μια κινούμενη άμμο και το ερώτημα είναι: Μπορεί να μαζευτούν οι φθορές για την Ν.Δ ;
Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Η Ν.Δ πιθανώς να καταφέρει να μαζέψει σημαντικό τμήμα των απωλειών της υπό τέσσερις προϋποθέσεις: Σωστή διαχείριση της κρίσης, εμφάνιση γρήγορων αντανακλαστικών, γρήγορη απονομή ευθυνών αλλά και πρωτοβουλίες που θα απαντούν στο θέμα που έχει τεθεί εκ των πραγμάτων, την αντιμετώπιση των παθογενειών του Κράτους και των ιδιαίτερα σπάταλων και παρασιτικών ζωνών του. Εφόσον δηλαδή εμφανιστεί έστω και την ύστατη στιγμή ως η δύναμη που μπορεί «να πιάσει τον ταύρο από τα κέρατα», ως η δύναμη που μπορεί να φέρει αλλαγή σε αντιλήψεις και πρακτικές της αναξιοκρατίας.
Ήδη στην περίπτωση της έρευνας της GPO που πραγματοποίησε δέκα μέρες μετά την πρώτη που είχε υλοποιήσει, φαίνεται κάτι σημαντικό. Η Ν.Δ εισπράττει περίπου τον ένα στους τέσσερις που είχε ως απώλειες , τις τελευταίες μέρες. Πρόκειται για τάση ή για κάποια στατιστική διακύμανση. Θα το δούμε. Ωστόσο, δεν μπορεί να υποτιμάται με τίποτα ως εύρημα.
8ο Ποια είναι τα βασικά κριτήρια για την επιλογή κόμματος που θα ψηφίσουν οι πολίτες;
Οι έρευνες και μετά την τραγωδία, δείχνουν ότι καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσουν η γενική αίσθηση για την πορεία της χώρας, η Οικονομία, η αντιμετώπιση της ακρίβειας και το πρόσωπο του αρχηγού, δηλαδή του Πρωθυπουργού. Αυτή την στιγμή, αν και οι φθορές στα ποσοστά της Ν.Δ κατανέμονται για πρώτη φορά αντίστοιχα και στο πρόσωπο του Πρωθυπουργού, η απάντηση στο ερώτημα «ποιόν εμπιστεύονται περισσότερο στην διαχείριση των κρίσιμων θεμάτων», η απάντηση «Κυβέρνηση Ν.Δ με Πρωθυπουργό τον Κ. Μητσοτάκη» φαίνεται να υπερτερεί με μεγαλύτερη ή μικρότερη διαφορά της απάντησης «Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με Πρωθυπουργό τον Α. Τσίπρα».
Η διαφορά είναι λιγότερο ή περισσότερο μεγάλη σε θέματα όπως ασφάλεια της χώρας/ εξωτερική πολιτική, Οικονομία / Ανάπτυξη, εγκληματικότητα, μεταναστευτικό, ακρίβεια, αλλά και στα θέματα αντιμετώπισης των προβλημάτων στο Κράτος και στους θεσμούς. Αντίθετα ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Α. Τσίπρας φαίνεται να προηγούνται έστω με μικρή διαφορά σε θέματα όπως στήριξη πιο ευπαθών οικονομικά ομάδων, κοινωνικά ζητήματα κ.λ.π. Ο Κ. Μητσοτάκης έχει ψαλιδισμένο αλλά σαφές προβάδισμα στην καταλληλότητα για Πρωθυπουργός, με διαφορά μεγαλύτερη από αυτή που εμφανίζεται στην πρόθεση ψήφου( περίπου 10%).
Μέχρι τις εκλογές
Ο χρόνος μέχρι τις εκλογές κυλάει πια αντίστροφα . Η ικανότητα διαχείρισης της κρίσης από την Κυβέρνηση αλλά και η ικανότητα που θα δείξουν τα άλλα κόμματα να ξεπεράσουν τα δικά τους δεσμά, θα καθορίσει τι θα συμβεί στην δεύτερη εκλογική μάχη. Σε αυτό το ρευστό τοπίο βρισκόμαστε.
Η προοπτική της αυτοδυναμίας έχει πληγωθεί. Στον ορίζοντα υπάρχει πλέον η δυναμική κυβερνήσεων συνεργασίας. Αλλά στην Ελλάδα εύκολα μιλάς για συνεργασίες, όμως δύσκολα βρίσκεις δύο συνομιλητές που θα δεχτούν να συγκυβερνήσουν στην βάση ενός σοβαρού προγράμματος και ενός αποτελεσματικού μοντέλου εξουσίας. Αυτή την δυσκολία θα την προσμετρήσει το εκλογικό σώμα και θα δώσει την δική του απάντηση, την δική του εντολή.
Ας περιμένουμε όλοι όμως. Ας δούμε το αποτέλεσμα των πρώτων εκλογών πρώτα γιατί από αυτό θα κριθούν όλα. Αν η Ν.Δ πάρει 34% -35% , αποτέλεσμα που ακόμα και σ΄αυτές τις δύσκολες συνθήκες φαίνεται ρεαλιστικό με βάση την πρώτη φουρνιά ερευνών , τότε όλα θα είναι διαφορετικά…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press του Σαββάτου
